به گزارش روابط عمومی و بین‌الملل، نشست «بررسی و تبیین خلأها و بایسته‌های پژوهشی» با حضور حجت‌‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حمید پارسانیا در سالن نشست‌های پژوهشگاه حضرت معصومه علیهاالسلام برگزار شد.
در این نشست، حجت‌‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا به برخی مدخل‌ها جهت ورود به بحث «روش در پژوهش» اشاره کرد و ضمن بیان مقدمه‌ای به تفاوت بین روش و روش‌شناسی پرداخت.
وی، روش و روش شناسی را به مانند راه و راه‌شناسی دانست و افزود: هیچ سلوک و آمدوشدی بدون راه نیست.
رئیس کمیسیون حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان داشت: علم در صورتی که حصولی باشد روشی دارد؛ همین که علم، علم نظری می‌شود مقدمات و مؤخراتی دارد.
حجت‌‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا تصریح کرد: ما علم بدون روش نداریم؛ روش‌شناسی خودش یک دانش است و روی مسیری که علم طی کرده تامل می کند؛ بنابراین راه‌شناسی گاهی مقدم بر رفتن، گاهی ضمن رفتن، گاهی مؤخر از رفتن است و گاهی اصلا وجود ندارد اما راه همواره موجود است. هیچ تحصیل علمی بدون روش نمی‌تواند باشد اما روش‌شناسی می‌تواند نباشد.
وی پس از بیان تفاوت روش و روش‌شناسی، به زمان پرداختن به روش‌شناسی اشاره کرد و اظهار داشت: روش‌شناسی به تنهایی ایده‌آل نیست، وقتی گرفتار مشکل می‌شویم آن را به عنوان دانش به وجود می‌آوریم.
رئیس کمیسیون حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه ضرورت ندارد همواره به دنبال روش‌شناسی باشیم، گفت: حوزه‌های ما به دلائلی به بسیاری از مباحث روش‌شناسی نیاز نداشتند، اما روش داشتند.
حجت‌‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا تصریح کرد: روش، یک امر مطلق و متشابه در همه موارد و همه جا نیست. هر دانشی به اقتضای خود، روش مربوط به خود را دارد و ممکن است روش‌شناسی یک حوزه دانشی با روش حوزه دانشی دیگر متفاوت باشد.
وی تصریح کرد: مسئله دیگری که در روش و روش‌شناسی اثرگذار است و در حوزه معرفتی تقسیم‌بندی می‌شود، سطح معرفتی موجود در آن حوزه است؛ در یک حوزه دانش، سطوح مختلفی وجود دارد به عنوان مثال در حوزه علمیه، در برخورد با حل یک مسئله روزمره زندگی دو سطح وجود دارد: سطحی که مجتهد می‌خواهد حکم کلی و فتوا بدهد که روش خاص خود را دارد و سطحی که مصادیق فتوا تشخیص داده می‌شود که فعل مکلف است و روش مخصوص به خود را دارد.
رئیس کمیسیون حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه به تقسیم‌بندی روش اشاره کرد و افزود: در یک تقسیم‌بندی گاه گفته می‌شود روش یا کاربردی و یا بنیادی است که روش‌های کابردی عموما مربوط به کاربرد یک نظریه در مراحل اجرا است، اما روش‌های بنیادی مربوط به مراحلی است که نظریه شکل می‌گیرد.
حجت‌‌الاسلام‌والمسلمین پارسانیا تصریح کرد: نمی‌توان حکم روش یک حوزه کابردی را فرا گرفت و بعد این روش و روش‌شناسی را برای حوزه مسائل نظری دنبال کرد. بنابراین حوزه‌های مختلف دانش، روش‌های متفاوت و به دنبال آن روش‌شناسی‌های متفاوتی خواهند داشت.
وی ذکر این نکته را مهم دانست که دانش‌های موجود در حوزه‌ها از جمله کلام، فلسفه، فقه و... روش‌های متناسب با خود را داشتند و ایجاد روش‌شناسی مستقلی برای آنها چندان ضرورت نداشته، اما امروزه ممکن است به دلایلی از جمله دلایل خارجی و یا توسعه دانش، مشکلاتی برای آن دانش به وجود آمده باشد که بحث روش را مهم کرده و باید به آن پرداخت.
رئیس کمیسیون حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه اظهار داشت: توجه به این امر که نسبت روش با دانش چگونه است و اینکه هر حوزه دانشی، روش‌های مختلفی را در سطوح مختلفی دارد بحث بسته شده‌ای نیست که از عده‌ای روش‌شناس، اندیشه آن گرفته شده باشد و اینکه احساس نیاز به روش، موجب مجاز دانستن استفاده از هر کتابی در قالب روش‌شناسی شود نیز خطای بزرگی است و در حوزه‌ها به دلیل عوامل توسعه یافته درونی و بیرونی دانش‌ها، نیاز به بحثی به عنوان روش روش‌شناسی احساس می‌شود.
حجت الاسلام و المسلمین پارسا نیا اضافه کرد: در حوزه روش، موضوع، تعیین‌کننده است اما قبل از تعیین‌کننده بودن موضوع، سطح روش و نوع نظریه نیز نسبت به آن موضوع، تعیین‌کننده است. برخی از نظریه‌ها برای یک موضوع اجازه استفاده از روش‌های مشاهده و مصاحبه را نمی‌دهند اما برخی دیگر از نظریه‌ها در همان موضوع، شخص را ملزم به استفاده از روش مشاهده و مصاحبه می‌دانند.
وی در پایان یادآور شد: روش و روش‌شناسی به این معنا رشته مستقلی است که دائر شده است. فلسفه و روش علوم اجتماعی در ایران، اولین بار در قم تأسیس شد که مقاطع ارشد و دکتری دارد. چندین دهه است که این حوزه دانشی در غرب به صورت رشته‌ای فعال است و بر اساس مبانی خودشان مشغول به کار هستند که آن روش‌ها برای ما کارایی ندارد و ما باید مبدع و نوآور باشیم و به صورت مستقل کار کنیم و پیشنهاد می‌شود که این حوزه از دانش را گروهی کار کنند. نیاز به خروجی انبوه ندارد، همین که عده محدودی کار پژوهشی کنند و با تأملات خود مباحث روش حوزه‌ها را پوشش دهند کفایت می‌کند.
نظرات