اعمال شب های قدر

اعمال شب های قدر

شب قدر

در تمام سال، ماهی به عظمت ماه پربرکت رمضان نیست؛ زیرا ماهی است که خداوند آن را برای اهدای بالاترین هدیه خود به جهان بشریّت، یعنی «قرآن مجید» برگزیده است. همچنین ماهی است که شب قدر در آن واقع شده، شبی که مقدّرات یک سال انسان‌ها بر حسب شایستگی‌ها و لیاقت‌هایشان تعیین می‌شود و عبادت آن برتر از عبادت هزار ماه است؛ اینگونه است که در دعای روزانه ماه مبارک رمضان می‌خوانیم: «اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ فَضْلَ لَیْلَةِ القَدْرِ؛ خدایا در این ماه درک فضیلت شب قدر را روزی‌ام کن».

شب قدر که برتر از هزار ماه است، جلوه‌ای روشن از مهربانی و رأفت بی‌انتهای خدای متعال است، زیرا حضرت حق همیشه برای بخشیدن بندگان خویش از هر بهانه‌ای استفاده می‌کند. چنانکه آمدن ماه مبارک رمضان برای همه ما فرصت آمرزش است و صد البته رسیدن به شب‌های قدر نور علی نور دیگری برای ماست که از این شرایط برای توبه، ترک معصیت و قرب الهی بهره ببریم و به سمت خدا برگردیم.

در روایتی از امام باقر علیه‌السلام آمده است: هرکس شب قدر را احیا دارد، گناهان‌ او آمرزیده شود، هرچند زیاد باشد. لذا به بیان مرحوم «علّامه مجلسی»، بهترین اعمال در این شب‌ها طلب آمرزش گناهان‌ و دعا برای امور دنیوی و اخروی است.

شب نوزدهم ماه رمضان، اوّل شب‌های قدر است، شب قدر همان شبی است که در تمام سال شبی به خوبی و فضیلت آن نمی‌رسد و عمل در آن بهتر است از عمل در هزار ماه. در آن شب تقدیر امور در سال مشخص می‌شود و ملائکه و روح که اعظم ملائکه است به اذن پروردگار به زمین نازل می‌شوند و به خدمت امام زمان(ع) مشرف می‌شوند و آن‌چه را برای هرکس مقدّر شده است بر امام زمان(ع) عرضه می‌کنند.

اعمال شب‌های قدر بر دو نوع است؛ یکی آن‌که در هر سه شب باید انجام داد و دیگر آن‌ که مخصوص است به هر شبی. اعمال مشترک شب‌های قدر(۱۹، ۲۱، ۲۳) به این شرح است:

اوّل

غسل؛ علاّمه مجلسی فرموده که غسل این شب‌ها را مقارن غروب آفتاب کردن بهتر است که نماز شام را با غسل بخواند.

دوّم

دو رکعت نماز؛ در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه توحید بخواند و بعد از فراغ ۷۰ مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَاَتُوبُ اِلَیْهِ بگوید.

در روایت نبوی(ص) است که از جای خود برنخیزد تا حقّ تعالی او را و پدر و مادرش را بیامرزد.

سوّم

باز کردن قرآن در مقابل خود و گفتن این جملات؛

اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِکِتابِکَ الْمُنْزَلِ

خدایا از تو خواهم به حق کتاب فرستاده‌شده‌ات

وَ ما فیهِ وَ فیهِ اسْمُکَ الاْکْبَرُ وَاَسْماَّؤُکَ الْحُسْنی

و آن‌چه در آن است که در آن است نام بزرگت و نام‌های نیکویت

وَما یُخافُ وَ یُرْجی اَنْ تَجْعَلَنی مِنْ عُتَقاَّئِکَ مِنَ النّارِ

و آن‌چه بدان‌ها ترس و امید شود که قرارم دهی از زمره آزادشدگانت از دوزخ

"پس هر حاجت که دارد بخواهد"

چهارم

قرآن کریم را بر سر گذاشته و می‌گوید؛

اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ

خدایا به حق این قرآن

وَ بِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ

و بحق آن کس که او را بدان فرستادی

وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ

و بحق هر مؤمنی که در این قرآن مدحش کرده‌ای

وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ

و بحقی که تو بر ایشان داری زیرا کسی نیست که حق تو را بهتر از خودت بشناسد

پس ۱۰ مرتبه بگوید؛ «بِکَ یا اَللّهُ» بحق خودت ای خدا

و ۱۰ مرتبه «بِمُحَمَّدٍ» بحق محمدصلی الله علیه و آله

و ۱۰ مرتبه «بِعَلی» بحق علی علیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِفاطِمَةَ» بحق فاطمه سلام الله علیها

و ۱۰ مرتبه «بِالْحَسَنِ» بحق حسن علیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِالْحُسَیْنِ» بحق حسین علیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِعَلِیّ بْنِ الْحُسَیْنِ» بحق علی بن الحسین علیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بُمَحَمَّدِ بْنِ عَلِی» بحق محمد بن علی علیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ» بحق جعفر بن محمد علیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ» بحق موسی بن جعفرعلیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُوسی» بحق علی بن موسی علیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِمُحَمَّدِبْنِ عَلِی» بحق محمد بن علی علیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ» بحق علی بن محمدعلیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِی» بحق حسن بن علی علیه السلام

و ۱۰ مرتبه «بِالْحُجَّةِ» به حق حضرت حجت علیه السلام

"پس هر حاجت که داری طلب کن"

پنجم

زیارت امام حسین علیه السلام؛ در خبر است که چون شب قدر می‌شود منادی از آسمان هفتم ندا می‌کند از بُطنان عرش که حقّ تعالی آمرزیده هر که را که به زیارت قبر حُسین علیه السلام آمده است.

ششم

برپا داشتن احیا؛ همانا روایت شده هرکه احیا کند شب قدر را گناهان او آمرزیده شود هرچند به عدد ستارگان آسمان و سنگینی کوه‌ها و وزن دریاها باشد.

هفتم

۱۰۰ رکعت نماز بخواند که فضیلت بسیار دارد و افضل آن است که در هر رکعت بعد از حمد ۱۰ مرتبه توحید بخواند.

هشتم

بخواند: اَللّهُمَّ اِنّی اَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً داخِراً لا اَمْلِکُ لِنَفْسی نَفْعاً وَلا ضَرّاً

خدایا من شام کردم در حالی که بنده خواری هستم که مالک سود و زیانی برای خویشتن نیستم

وَلا اَصْرِفُ عَنْها سُوَّءاً اَشْهَدُ بِذلِکَ عَلی نَفْسی

و نتوانم از خویشتن پیش آمد ناگواری را بازگردانم و این مطلبی است که من آن را بر خویش گواهی دهم

وَاَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتی وَقِلَّةِ حیلَتی فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ

و به ناتوانی خود و بیچارگی‌ام در برابرت اعتراف دارم، پس درود فرست بر محمد و آل محمد

وَاَنْجِزْ لی ما وَعَدْتَنی وَ جَمیعَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فی هذِهِ اللَّیْلَةِ

و وفا کن برایم بدانچه بر من و همه مؤمنین و مؤمنات وعده فرمودی از آمرزش در این شب

وَاَتْمِمْ عَلَیَّ ما اتَیْتَنی فَاِنّی عَبْدُکَ الْمِسْکینُ الْمُسْتَکینُ الضَّعیفُ الْفَقیرُ الْمَهینُ

و تمام کن بر من آنچه را به من دادی زیرا که من بنده بینوای مستمند ناتوان تهیدست خوار توام

اَللّهُمَّ لا تَجْعَلْنی ناسِیاً لِذِکْرِکَ فیما اَوْلَیْتَنی

خدایا قرار مده مرا فراموشکار از یاد خویش در آنچه به من انعام فرمودی

وَلا غافِلاً لاِِحْسانِکَ فیما اَعْطَیْتَنی وَلا ایِساً مِنْ اِجابَتِکَ وَاِنْ اَبْطَاَتْ عَنّی

و نه غافل از احسانت در آنچه به من عطا کردی و قرارم مده ناامید از اجابت خویش و اگرچه دیرزمانی طول کشد

فی سَرّاَّءَ اَوْ ضَرّاَّءَ اَوْ شِدَّةٍ اَوْ رَخاَّءٍ اَوْ عافِیَةٍ اَوْ بَلاَّءٍ اَوْ بُؤْسٍ اَوْ نَعْماَّءَ

چه در خوشی و چه در سختی در دشواری یا در آسایش در تندرستی یا گرفتاری در تنگدستی یا در نعمت

اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاَّءِ

براستی تو شنوای دعایی

و این دعا را کفعمی از امام زین العابدین علیه السلام روایت کرده که در این شب‌ها می‌خوانده در حال قیام و قعود و رکوع و سجود.

مرحوم علامه مجلسی (ره) فرموده‌اند "بهترین اعمال در این شب‌ها طلب آمرزش گناهان و دعا برای امور دنیوی و اخروی است هم برای خود و هم برای پدر و مادر خویشان و دیگر مومنان؛ چه زنده باشند و چه از دنیا رفته باشند و همچنین ذکرهای مختلف و صلوات بر حضرت محمد (ص) و خاندانشان تا آنجا که مقدور است، انجام دهند و در بعضی از روایات نیز تاکید شده است که «دعای جوشن کبیر» را در این سه شب بخوانند.

در روایتی آمده است که شخصی خدمت رسول خدا (ص) رسیده و عرض کرد: اگر شب قدر را درک کردم، ‌چه چیزی را از خداوند طلب کنم؟ که ایشان فرمودند: "عافیت و سلامتی را از خداوند بخواه".

اعمال مخصوص شب نوزدهم

اوّل؛ ۱۰۰ مرتبه «اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ»

دوّم؛ ۱۰۰ مرتبه «اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ»

سوّم؛ بخواند دعاء یا ذَاالَّذی کانَ که متن آن به این شرح است:

یا ذَاالَّذی کانَ قَبْلَ کُلِّشَیْءٍ ثُمَّ خَلَقَ کُلَّشَیْءٍ

ای که بوده‌ای پیش از هر چیز و آفرید هر چیز را و

ثُمَّ یَبْقی وَیَفْنی کُلُّشَیْءٍ یا ذَا الَّذی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیءٌ

سپس تنها او باقی ماند و هر چه هست فانی شود

وَیا ذَاالَّذی لَیْسَ فِی السَّماواتِ الْعُلی وَلا فِی الاْرَضینَ السُفْلی

ای که نیست مانندش چیزی، ای که معبودی جز او در آسمان‌های بالا و نه در زمین‌های پائین

وَلا فَوقَهُنَّ وَلا تَحْتَهُنَّ وَلا بَیْنَهُنَّ اِلهٌ یُعْبَدُ غَیْرُهُ

و نه فوق آنها و نه زیر آنها و نه در مابین آنها نیست

لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا یَقْوی عَلی اِحْصاَّئِهِ اِلاّ اَنْتَ

خاص تو است ستایش آن ستایشی که توانایی ندارد بر شماره‌اش کسی جز تو

فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمِّدٍ صَلوةً لا یَقْوی عَلی اِحْصاَّئِها اِلاّ اَنْتَ

درود فرست بر محمد و آل محمد درودی که توانایی نداشته باشد بر شماره‌اش کسی جز تو

چهارم

بخواند: اَللّهُمَّ اْجْعَلْ فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ مِنَ الاْمْرِ الْمَحْتُومِ

خدایا قرار ده در آنچه حکم کرده و مقدر فرموده‌ای از سرنوشت حتمی

وَفیما تَفْرُقُ مِنَ الاْمْرِ الحَکیمِ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ

و در آنچه جدا کنی از فرمان حکیمانه‌ات در شب قدر و

وَفِی الْقَضاَّءِ الَّذی لا یُرَدُّ وَلا یُبَدَّلُ

در آن قضا و قدری که برگشت و تغییر و تبدیلی ندارد

اَنْ تَکْتُبَنی مِنْ حُجّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ

که نام مرا در زمره حاجیان خانه محترمت (کعبه) بنویسی

الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ

آنان که حج‌شان مقبول و سعی‌شان مورد تقدیر و گناهانشان آمرزیده و کردار بدشان بخشوده شده است

وَاجْعَلْ فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ اَنْ تُطیلَ عُمْری وَتُوَسِّعَ عَلَیَّ فی رِزْقی

و قرار ده در آنچه مقدر فرموده‌ای که عمر مرا طولانی کرده و روزیم را وسیع گردانی

وَتَفْعَلَ بی کَذا وَکَذا

و درباره‌ام چنین و چنان کنی

و به جای این کلمه حاجت خود را ذکر کند.

 

شب بيست و يكم:

اين شب فضيلتش از شب نوزدهم بيشتر است پس اعمال مشترك شب‌هاي قدر را با توجه بيشتري انجام دهد. در روايات درباره غسل و احيا و تلاش در عبادت در اين شب و شب بيست و سوم تاكيد شده و آمده است كه شب قدر در ميان يكي از اين دو شب است و در چند روايت وقتي كه از معصوم(ع) خواستند تا معين كنند كه شب قدر، ‌در ميان كدام يك از اين دو شب است، معين نكردند، بلكه فرمودند: «ما ايسر ليلتين فيما تطلب» (احياي هر دو شب، براي آنچه مي‌خواهي مشكل نيست).

 و جالب اين كه "مرحوم صدوق" در "امالي" مي‌گويد: "من دين الاماميه.... من احيي هاتين الليلتين بمذاكره العلم فهو افضل"؛ از دستورات مذهب اماميه است كه ... اگر كسي اين دو شب را به گفت‌وگوي علمي بپردازد، از هر عبادتي برتر است."

 اعمال شب بيست و يكم:

 اعمال اين شب بر دو قسم است، قسم اول دعاهايي كه مربوط به دهه آخر ماه رمضان است و قسم ديگر اعمال مخصوص شب بيست و يكم، كه به اين شرح است:

  1- دعايي است كه در "مصباح المتهجد" و "كافي" نقل شده است كه در شب بيست و يكم خوانده مي‌شود كه به شرح زير است:

يا مُولِجَ اللَّيْلِ فِى النَّهارِ وَ مُولِجَ النَّهارِ فِى اللَّيْلِ

 اى فرو برنده شب در روز و اى فرو برنده روز در شب

  وَ مُخْرِجَ الْحَىِّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ مُخْرِجَ الْمَيِّتِ مِنْ الْحَىِّ

 و اى بيرون آورنده زنده از مرده و بيرون آورنده مرده از زنده

 يا رازِقَ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ

 اى روزى دهنده هركه را خواهى بى حساب

 يا اَللّهُ يا رَحْمنُ يا اَللّهُ يا رَحيمُ

 اى خدا، اى بخشاينده، اى خدا، اى مهربان

 يا اَللّهُ اَللّهُ يا اَللّهُ

 اى خدا، اى خدا، اى خدا

 لَكَ الاْسْماءُ الْحُسْنى وَالاْمْثالُ الْعُلْيا وَالْكِبْرِياءُ وَالا لآءُ

 از آن تو است نام‌هاى نيكو و نمونه‌هاى والا و بزرگى و نعمت‌ها

 اَسْئَلُكَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ

 از تو خواهم درود فرستى بر محمد و آل محمد(ص)

 وَاَنْ تَجْعَلَ اسْمى فى هذِهِ اللَّيْلَةِ فِى السُّعَداءِ

 و نام مرا در اين شب در زمره سعادتمندان قرار دهى

 وَ رُوحى مَعَ الشُّهَداءِ

 و روحم را با شهدا مقرون سازى

 وَاِحْسانى فى عِلِّيّينَ وَاِساَّئَتى مَغْفُورَةً

 و احسان و نيكوكاريم را در بلندترين درجه بهشت و گناهانم را آمرزيده كنى

 وَاَنْ تَهَبَ لى يَقينَاً تُباشِرُ بِهِ قَلْبى

 و به من يقينى عطا كنى كه هميشه با دلم همراه باشد

 وَاِيماناً يُذْهِبُ الشَّكَّ عَنّى

 و ايمانى به من بدهى كه شك و ترديد را از من دور سازد

 وَتُرْضِيَنى بِما قَسَمْتَ لى

 و بدانچه روزيم كرده‌اى خشنودم سازى

 وَآتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً وَفِى الاْخِرَةِ حَسَنَةً

 و بدهى به من در دنيا نعمت نيك و درآخرت نعمت نيكو

 وَقِنا عَذابَ النّارِ الْحَريقِ

 و نگهدارى ما را از عذاب آتش سوزان

 وَارْزُقْنى فيها ذِكْرَكَ

 و روزيم كنى در اين شب از ذكر خود

 وَشُكْرَكَ وَالرَّغْبَةَ اِلَيْكَ وَالاِْنابَةَ

 و سپاسگزاريت و اشتياق و بازگشت بسويت

 وَالتَّوْفيقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ الِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَعَلَيْهِمُ السَّلامُ

 و توفيق براى انجام آنچه را موفق داشتى بدان محمد و آل محمد را كه بر او و بر ايشان سلام باد

 2- مرحوم "شيخ كفعمي" از "سيد بن باقي" نقل كرده است كه در شب بيست و يكم مي‌خواني:

 اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ

 خدايا درود فرست بر محمد و آل محمد

 وَاقْسِمْ لى حِلْماً يَسُدُّ عَنّى بابَ الْجَهْلِ

 و چنان بردبارى بهره ام كن كه ببندد بر من در نادانى را

 وَهُدىً تَمُنُّ بِهِ عَلَىَّ مِنْ كُلِّ ضَلالَةٍ

 و هدايتى به من ده كه بر من منت نهد از رهانيدن از هر گمراهى

 وَغِنىً تَسُدُّ بِهِ عَنّى بابَ كُلِّ فَقْرٍ

 و بى نيازى به من بده كه درهاى انواع فقر را به تمامى بر من ببندد

 وَقُوَّةً تَرُدُّ بِها عَنّى كُلَّ ضَعْفٍ

 و نيرويى به من ده كه هرگونه سستى را از من بازگرداند

 وَعِزّاً تُكْرِمُنى بِهِ عَنْ كُلِّ ذُلٍّ

 و عزتى كه از هر خوارى مرا گرامى دارى

 وَرِفْعَةً تَرْفَعُنى بِها عَنْ كُلِّ ضَعَةٍ

 و رفعت مقامى كه بدان وسيله مرا از هر پستى بلند كنى

 وَاَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنّى كُلَّ خَوْفٍ

 و امنيتى كه بوسيله آن هر ترسى را از من دور كنى

 وَعافِيَةً تَسْتُرُنى بِها عَنْ كُلِّ بلاءٍ

 و تندرستى كه بدان وسيله مرا از هر بلايى بپوشانى

 وَعِلْماً تَفْتَحُ لى بِهِ كُلَّ يَقينٍ

 و دانشى كه به آن هر يقينى را بر من مفتوح گردانى

 وَيَقيناً تُذْهِبُ بِهِ عَنّى كُلَّ شَكٍّ

 و يقينى كه بدان وسيله هر شك و ترديدى را از من دور سازى

 وَدُعاءً تَبْسُطُ لى بِهِ الاِْجابَةَ فى هذِهِ اللَّيْلَةِ

 و دعائى كه اجابتش را بر من بگسترانى همين امشب

 هذِهِ السّاعَةِ السّاعَةِ السّاعَةِ السّاعَةِ يا كَريمُ

 و در همين ساعت، همين ساعت، همين ساعت، همين ساعت اى بزرگوار

 وَخَوْفاً تَنْشُرُ لى بِهِ كُلَّ رَحْمَةٍ

 و ترسى به من بده كه هر رحمتى را بدان وسيله بر من بگسترانى

 وَعِصْمَةً تَحُولُ بِها بَيْنى وَبَيْنَ الذُّنُوبِ حَتّى اُفْلِحَ بِها

 و مرا چنان خودنگهدار كن كه همان حالت ميان من و گناهان حائل شود

 عِنْدَ الْمَعْصُومينَ عِنْدَكَ بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ

 و بدان وسيله در پيشگاه معصومين (و خود نگهداران) درگاهت رستگار باشم اى مهربانترين مهربانان

 3- به فرموده "شيخ مفيد"، در اين شب صلوات بسيار فرستد و بر ظالمان بر آل محمد(ص) و همچنين بر قاتل اميرمومنان(ع) بسيار لعن و نفرين فرستد و هم براي خويش و پدر و مادرش و ساير مومنان و مومنات دعا كند.

 دعا براي وجود مبارك امام زمان(عج) و فرج آن حضرت، يكي ديگر از اعمال اين شب است. در روايتي كه "سيد بن طاووس" از حماد بن عثمان نقل كرده مي‌خوانيم:

 در شب بيست و يكم ماه مبارك رمضان به محضر امام صادق(ع) شرفياب شدم. امام از من پرسيد كه آيا غسل كرده‌اي؟ گفتم: آري امام(ع) حصيري طلبيد و مرا نيز به كنارش فراخواند. آن حضرت (ع) مشغول نماز شد و من نيز نزديك آن حضرت، نماز مي‌خواندم. وقتي كه از نمازها فارغ شديم، آن حضرت دعا كرد و من آمين گفتم و اين كار ادامه داشت تا صبح طلوع كرد. امام(ع) اذان و اقامه گفتند و برخي از خدمتكاران را فرا خواند و نماز صبح را به امامت آن حضرت(ع) بجا آورديم.

 امام صادق(ع) بعد از نماز، به تسبيح و تقديس پروردگار پرداخت و بر پيامبر(ص) درود فرستاد و براي مومنان دعا كرد، آنگاه به سجده رفت و ساعتي در سجده بود و در آن مدت جز صداي نفس حضرت چيزي را نمي‌شنيدم، سپس دعايي خواند از جمله در دعايش عرض كرد:

 وَ أسْألُکَ بِجَميعِ ما سَأَلْتُکَ وَ ما لَمْ أَسْأَلْکَ،

 از تو تقاضا مى کنم به جميع آنچه که تو را با آن خواندم و آنچه را نخواندم،

 مِنْ عَظيمِ جَلالِکَ ما لَوْ عَلِمْتُهُ لَسَأَلْتُکَ بِهِ،

 ازعظيم جلال تو که اگر مى‌دانستم، تو را با آن خواندم

 أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ أَهْلِ بَيتِهِ،

 از تو مى‌خواهم بر محمد و اهل بيتش درود بفرستى

 وَ أَنْ تَأْذَنَ لِفَرَجِ مَنْ بِفَرَجِهِ فَرَجُ أَوْلِيائِکَ وَ أَصْفِيائِکَ مِنْ خَلْقِکَ،

 و اجازه فرج و ظهور کسى را بدهى که با ظهور او گشايشى در کار اولياى تو و برگزيدگان از خلقت ظاهر مى‌شود

 وَ بِهِ تُبيدُ الظّالِمينَ وَتُهْلِکُهُمْ،

 و به وسيله او ظالمان را نابود و هلاک مى‌سازى.

 عَجِّلْ ذلِکَ يا رَبَّ الْعالَمينَ.

 اى پروردگار عالميان، در ظهورش تعجيل فرما

 پس از آن امام(ع) سر از سجده برداشت، عرض كردم: جانم به فدايت! شما براي فرج كسي دعا كرديد كه با فرج او گشايشي در كار دوستان و اولياي الهي حاصل خواهد شد، مگر آن كس شما نيستيد؟ امام(ع) فرمود: نه! او قائم آل محمد است.

 آنگاه امام صادق(ع) نشانه‌هاي ظهورش را بيان كرد و در ادامه فرمود: " شب و روز،‌ منتظر ظهور مولايت باش، زيرا خداوند هر روز در شان و كاري است و انجام كاري او را از كار ديگر باز نمي‌دارد" (و توقع امر صاحبك ليلك و نهارك، فان الله كل يوم هو في شان، لا يشغله شان عن شان)

* اعمال مخصوص شب بیست‌ و‌ سوم ماه رمضان

این شب از دو شب قدر گذشته أفضل است، و از احادیث بسیار استفاده می‌شود، که شب قدر همین شب است، این شب شب جهنى است یعنى شبى است که دعاها در آن اجابت می‌شود، در این شب تمام کارها بر پایه حکمت الهى مقدّر شود و براى این شب غیر از اعمالى که با دو شب قدر گذشته مشترک است چند عمل دیگر است:

* اول: خواندن سوره «عنکبوت» و «روم» که امام صادق علیه‌السّلام سوگند یاد کردند که خواننده این دو سوره در این شب از اهل بهشت خواهد بود.

* دوم: خواندن سوره «حم دخان»

* سوم: هزار مرتبه خواندن سوره «قدر»

* چهارم: بخواند دعای سلامتی امام زمان (عج)

اَللهمَّ کُن لولیَّک الحُجةِ بنِ الحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیهِ و عَلی ابائهِ فی هذهِ السّاعةِ، و فی کُلّ ساعَة وَلیّا و حافظاً وقائِداً وَ ناصِراً وَ دَلیلاً وَ عَیناً حَتّی تُسکِنَهُ اَرضَکَ طَوعاً و تُمَتّعَهُ فیها طَویلاً.

و همچنین می‌خوانی:

یا مُدَبّرَ الاُموُرِ، یا باعِثَ مَن فی القُبُور، یا مُجرِی البُحُور، یا مُلَیَّن الحَدیدِ لِداوُد، صَل عَلی مُحَّمد وَافعَل بی کَذا وَ کَذا

اى تدبیرگر امور، اى برانگیزنده مرده‌هاى در گور، اى روان کننده دریاها، اى نرم‌کننده آهن براى داود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنین و چنان کن.

و به جاى «کذا و کذا» حاجات خود را بخواهد:

و دستهای خود را در وقت خواندن «یا مدبّر الامور» تا آخر به سوى آسمان بردار. این دعا را در حال رکوع و سجود و ایستاده و نشسته بخوان، آن را تکرار کن و در شب آخر ماه رمضان هم بخوان.

* پنجم: بخواند:

اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ

خدایا عمرم را طولانى گردان، و روزی‌ام را وسعت بخش، و بدنم را تندرست بدار، و به آرزویم برسان، و و اگر در زمره بدفرجامان، هستم، مرا از آن گروه محو کن، و در گروه سعادتمندان ثبت فرما، که تو در کتاب فرو فرستاده به پیامبر مرسلت (درود تو بر او و خاندانش) فرمودى: خدا محو میکند آنچه را بخواهد و ثبت می‌کند آنچه را اراده کند و کتاب جامع نزد اوست.

* ششم: بخواند:

اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی

خدایا قرار ده در آنچه حکم میکنى، و مقدّر می‌کنی، از فرمان حتمى، در آنچه از کار حکیمانه جدا می‌سازى در شب قدر، از حکمى که بازگشت نپذیرد، و تغییر نیابد، اینکه مرا در این سال از حاجیان خانه محترمت بنویسى، حاجیانى که حجّشان پذیرفته، و سعیشان قبول افتاده، و گناهانشان آمرزیده گشته، و بدی هایشان محو شده است، و قرار ده در آنچه فرمان می‌دهى و مقدّر مى‌کنی که عمرم را طولانى گردانى، و در روزى ام وسعت بخشى.

* هفتم: دعایى را که در کتاب «اقبال» آمده است بخواند:

یَا بَاطِناً فِی ظُهُورِهِ وَ یَا ظَاهِراً فِی بُطُونِهِ وَ یَا بَاطِناً لَیْسَ یَخْفَى وَ یَا ظَاهِراً لَیْسَ یُرَى یَا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ وَ یَا غَائِبا [غَائِبُ] غَیْرَ مَفْقُودٍ وَ یَا شَاهِدا [شَاهِدُ] غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ وَ لا یَخْلُو [لَمْ یَخْلُ] مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَةَ [طَرْفَةَ] عَیْنٍ لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ [بِکَیْفَ] وَ لا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ [بِأَیْنَ] وَ لا بِحَیْثٍ [بِحَیْثُ] أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لا هَکَذَا غَیْرُهُ

اى پنهان در حال آشکار بودنش، و اى آشکار در حال پنهان بودنش و اى پنهانى که مخفى نمى شود، اى آشکارى که دیده نمی‌شود، اى به وصف آمده‌اى که هیچ ممکنى به حقیقتش نمى‌رسد و هیچ حدّ بسته‌اى به او احاطه پیدا نمى‌کند، و اى غایب گم نشده، اى حاضرى که مشهود نیست، تا آنکه جستجو شود و او را بیابند، آسمانها و زمین و آنچه بین آنهاست، به اندازه چشم برهم زدن از او خالى نیست، به کیفیتى معیّن دانسته و محدود به مکان و جهت نمى‌شود، تویى روشنایى نور، پروردگار پرورندگان، به همه امور احاطه کرده‌اى، منزّه است آن که چیزى همانندش نیست، و او شنوا و بیناست، منزّه است آن که داراى این صفات است و براى غیر او چنین صفاتى نیست

سپس آنچه را می‌خواهى از خدا طلب کن.

* هشتم: غیر از غسل اوّل شب، غسلى هم در آخر شب انجام دهد.

بدان که برای غسل و شب زنده دارى این شب و زیارت امام حسین علیه‌السّلام، و صد رکعت نماز، فضیلت بسیار نقل شده است، و انجام این اعمال مورد تأکید است.

شیخ طوسى در کتاب «تهذیب» از ابوبصیر از امام صادق علیه‌السّلام روایت کرده که آن حضرت فرمود: در شبى که امید مى‌رود شب قدر باشد، صد رکعت نماز بخوان، در هر رکعت پس از سوره «حمد» 10 مرتبه سوره «توحید» را قرائت کن، گفتم: فدایت شوم، اگر ایستاده قدرت نداشته باشم چه؟ فرمود نشسته بخوان، گفتم اگر نتوانم، فرمود: به همان حالى که در بسترت به پشت خوابیده‌اى این نماز را بخوان.

از کتاب «دعائم الاسلام» روایت شده که رسول خدا صلى اللّه علیه و آله در دهه آخر ماه رمضان بستر خود را جمع می‌کرد، براى عبادت کمر همّت را محکم می‌بست، و در شب بیست و سوم اهل خود را بیدار می‌کرد، و آنهایى را که خواب در ربوده بود، به رویشان آب می‌پاشید، و حضرت فاطمه علیهاالسلام در این شب اجازه نمی‌داد احدى از اهلش بخوابد، و خواب آنها را به کمى طعام علاج می‌فرمود، و آنها را با خواباندن در روز براى بیدارى و احیاى شب آماده می‌کرد، و می‌فرمود: محروم کسى است که از خیر این شب محروم بماند.

روایت شده که امام صادق علیه السّلام به بیمارى سختى دچار شده بود، وقتى شب بیست و سوم ماه رمضان رسید، به خدمتکارانش دستور داد او را به مسجد بردند، و تا صبح در مسجد بود. علاّمه مجلسى (ره) فرموده است هرقدر که خواندن قرآن ممکن باشد، در این شب خوانده شود، و دعاهاى صحیفه کامله (سجادیه)، به ویژه دعاى مکارم الأخلاق، و دعاى توبه قرائت شود و روزهاى این شبها را نیز باید حرمت نهاد، و به عبادت و تلاوت قرآن به سر آورد، زیرا در احادیث معتبر آمده که روز قدر در فضیلت همانند شب قدر است.

* نهم: بخواند این دعا را:

یَا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ جَاعِلَهَا خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ وَ رَبَّ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْجِبَالِ وَ الْبِحَارِ وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ یَا بَارِئُ یَا مُصَوِّرُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا قَیُّومُ یَا اللَّهُ یَا بَدِیعُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاءُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَةً وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَیْکَ وَ الْإِنَابَةَ وَ التَّوْبَةَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِمُ السَّلامُ .

اى پروردگار شب قدر، و قراردهنده آن بهتر از هزار ماه، و پروردگار شب و روز، و کوه‌ها و دریاها، و تاریکی‌ها و روشنایی‌ها، و زمین و آسمان، اى پدیدآورنده، اى صورت بخش، ای عطا کننده، اى نعمت ده، اى خدا، اى بخشنده، اى خدا، اى به خود پاینده، اى خدا، اى نو آفرین، اى خدا، اى خدا، اى خدا، نام‌هاى نیکوتر، و نمونه‌هاى والاتر، و بزرگ منشى و نعمت ها از آن توست، از تو درخواست می کنم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستى، و قرار دهى در این شب نامم را در زمره سعادتمندان، و روحم را با شهیدان، و نیکوکاری ام را در بلندمرتبه ترین درجه بهشت، و گناهم را آمرزیده، و ببخشى بر من یقینى که دلم با آن همراه باشد، و ایمانى که شک را از من زدوده کند، و خشنودى به آنچه نصیبم کرده‌اى، و ما را در دنیا و آخرت پاداش نیکو عنایت فرما، و از عذاب آتش سوزان حفظ کن، و در این شب ذکر و شکر خویش و رغبت به سوى خود، و بازگشت و توبه روزی ام فرما، و به آنچه محمّد و و خاندان محمّد (درود خدا بر آنان باد) را به آن موفق کردى توفیقم ده.

 نكته:

 از شب بيست و يكم، دهه آخر ماه رمضان شروع مي‌شود كه بسيار پرارزش و مغتنم است، در هر شب از شب‌هاي اين دهه، غسل مستحب است و روايت شده است كه رسول خدا(ص) در هر شب از شب‌هاي دهه آخر ماه رمضان غسل كرد.

 همچنين اعتكاف در مساجد جامع در اين دهه مستحب است و فضيلت فراوان دارد و در روايتي از رسول خدا(ص) اعتكاف در دهه آخر ماه رمضان برابر دو حج و دو عمره شمرده شده است.

 رسول خدا(ص) در دهه آخر ماه رمضان در مسجد معتكف مي‌شد. بسترش را جمع مي‌كرد و آماده و مهيا و با نشاط به شب‌زنده‌داري و عبادات مي‌پرداخت (بسياري از مسلمانان نيز در اين امر به آن حضرت اقتدا مي‌كردند) برخلاف آنچه بعضي از ناآگاهان مي‌پندارند كه با گذشت شب‌هاي قدر برنامه ماه مبارك رمضان تمام شده است.

 منابع:

 مفاتيح نوين، آيت الله ناصر مكارم شيرازي و همكاران، نوبت و سال چاپ: بيست و دوم 1389، ناشر:انتشارات امام علي بن ابي طالب(ع)

مطالب مرتبط :

اشتراک گذاری:

نظرات

نظری هنوز ارسال نشده است

ارسال نظر

ارتباط با جامعة الزهرا(س)

  • نشانی: قم، سالاریه، بلوار بوعلی
  • مرکز تلفن: ۳۲۱۱۲۰۰۰
  • دورنگار: ۳۲۹۲۵۱۱۰
  • صندوق پستی: ۳۷۱۸۵۳۴۹۳
  • کد پستی: ۳۷۱۶۹۱۶۶۴۵