«بایستی صحنه‌ها و جلوه‌هایی از جامعه‌ی مهدوی را خودمان به وجود بیاوریم، جامعه‌ی مهدوی، جامعه‌ی قسط و عدل است و جامعه‌ی عزّت است، جامعه‌ی علم است، جامعه‌ی مواسات و برادری است؛ اینها را بایستی ما در زندگی خودمان تحقّق ببخشیم.» ۱۳۹۹/۰۱/۲۱
این بخش از بیانات رهبر انقلاب در سخنرانی تلویزیونی ایشان به‌مناسبت ولادت حضرت امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف حاوی تأکیدی ویژه بر مفهوم «مواسات» بود؛ به‌خصوص آنجا که از مردم خواستند ماه رمضان را تبدیل به فرصتی برای «رزمایش گسترده‌ی مواسات و همدلی و کمک مومنانه به نیازمندان» کنند.

به همین مناسبت ابعاد مختلف موضوع مواسات در جامعه‌ی اسلامی و ارتباط آن با موضوع انتظار فرج در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام‌‌والمسلمین علیرضا پناهیان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. تبیین مسئله‌ی مواسات در تاریخ صدر اسلام و همچنین ارائه‌ی پیشنهاداتی در رابطه با ارتباط این موضوع با مسئله‌ی جهش تولید از جمله نکات خواندنی این گفت‌وگو است. نسخه‌ی تصویری این گفت‌وگو در شماره‌ هشتم مجله‌ی اینترنتی نگار منتشر شده است.

در فرهنگ انتظار درباره‌ بی‌صبری مذموم و تعیین نکردن وقت برای ظهور مباحثی داریم ولی از طرف دیگر از ما می‌خواهند که برای تسریع در امر ظهور دعا کنیم. آیا این تعجیل و صبرِ مذموم با همدیگر در تعارض نیستند؟
طبیعتاً کسانی که تحت ظلم و ستم هستند، انتظار زندگی زیبا تحت ولایت حضرت ولی‌الله‌الاعظم عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف را می‌کشند و شوق آن را دارند که این امر زودتر حاصل بشود. اما عجله‌ی نابه‌جا در اینجا به این معنا است که آمادگی برای جامعه و افراد پدید نیامده و شتاب‌زده می‌خواهند به جامعه‌ی موعود برسند. حالا چه اشکالی دارد که ما زودتر به فرج برسیم و ظهور محقق بشود؟ همان اشکالی را دارد که برای قوم حضرت موسی علیه‌السلام پدید آمد. آ‌ن‌ها دعا و تضرع کردند و فرج برایشان مهیا شد. واقعاً هم از ظلم به ستوه آمده بودند، اما آمادگی نداشتند و بلافاصله بعد از آن گوساله پرست شدند. در حالی که هنوز حضرت موسی علی‌نبینا‌به‌و‌‌آله‌‌و‌علیه‌السلام بودند. یا مردمی که به در خانه‌ی امیرالمؤمنین علیه‌السلام آمدند و ایشان را مجبور کردند که امر خلافت را بپذیرند که البته حق حضرت بود ولی این مردم هم آمادگی نداشتند. آن‌ها از ظلم خسته شده بودند، اما تحمل عدالت علوی را هم نداشتند. مضمون عجله‌ این است که ما از آمادگی و تلاش برای رسیدن به آن صرف‌نظر بکنیم و شتاب‌زده به فرج برسیم. رهایی از ظلم خوب است، به شرطی اینکه ما مستحق آن عدالت باشیم و بتوانیم آن را تحملش بکنیم. و برای آن حکومت عادلانه و آن زمان پر از برکت و نعمت لایق باشیم. اگر آماده نباشیم دوباره وضعیت به سابق برمی‌گردد و قرار نیست ظهور حضرت در زمانی که آمادگی کامل نیست تحقق پیدا کند. البته عجله کردن و شتاب‌زده بودن برای ظهور در روایات مذموم شمرده شده است. منتها به ما سفارش کردند که برای تعجیل در فرج دعا کنید. یک منتظر عارف وقتی برای فرج و برای تأمین شدن تمام مقدمات و آمادگی‌های فرج دعا می‌کند، این دعا نشان از شتاب‌زدگی از خداوند متعال نخواهد بود.

با توجه به توضیحاتی که حضرت‌عالی درباره‌ آمادگی جامعه‌ی اسلامی برای ظهور  فرمودید، در جامعه‌ی مهدوی یک اصل مهمی به اسم مواسات وجود دارد. این اصل به چه معنا است و چه شاخصه‌هایی دارد؟
در جامعه‌ی مهدوی نه تنها اصل مواسات خیلی اهمیت دارد، بلکه در مقدمه سازی ظهور و آمادگی برای فرج همین اصل اهمیت دارد. رسماً خدمت امام باقر علیه‌السلام می‌آمدند و به ایشان می‌گفتند که آقا الان تعداد شیعیان زیاد شده و شما دنبال تعداد بسیار کمی بودید و ما الان خیلی نیرو داریم. حضرت هم صریحاً از آن‌ها سؤال می‌کردند که آیا مواسات بینتان هست که من قیام بکنم؟ در ادامه سؤال می‌کردند که آیا به راحتی می‌توانید از اموال همدیگر بردارید و یا حساب کتاب بینتان هست؟ آن‌ها می‌گفتند خیر، حساب کتاب هست. حضرت هم می‌فرمودند پس هنوز زمان فرج نشده است. بنابر این یکی از شرایط ظهور این است که مؤمنین بتوانند بین هم مواسات برقرار کنند. به این معنا که اگر من دارایی فراوانی‌ دارم و برادر مؤمن من به آن نیاز دارد فرقی بین من و او نباشد و با همدیگر خرج کنیم. و این ایثارگری عملاً در زندگی جاری بشود. این اصل نه تنها یکی از ویژگی‌های جامعه‌ی مهدوی است، بلکه اگر ما آن شرایط را نداشته باشیم، برای آن حضور در آن جامعه آماده نخواهیم بود.
در مقدمات فرج هم ذکر شده که حضرت با چه کسانی قیام می‌کنند. حتی امام باقر علیه‌السلام هم فرمود‌ه‌اند. البته من دارم کمی مقدمات فرج را سخت می‌کنم، اما با آمادگی برای نبرد با دشمن و با آمادگی برای شهادت و جهاد در راه خدا مقدمات فرج چندان سخت نمی‌شود و ما این دوره‌ها را پشت سر گذاشتیم. و در کشورمان عده‌ای پیشتازند که جانفشانی بکنند. ولی آمادگی برای مواسات خیلی دشوار است. و ما باید الان این مرحله‌ را در شرایطی که پدید آمده پشت سر بگذاریم. ملاحظه کنید مواسات یعنی ما هرچه داریم و نداریم را با دوستان و مؤمنین تقسیم بکنیم. این یک جامعه‌ و یک فرهنگ دیگری‌ را می‌طلبد. برای تبیین اهمیت مواسات این نکته را عرض بکنم که این فقط مربوط به آخرالزمان نیست. پیامبر اکرم صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم هم دین اسلام را با مواسات آغاز کردند. رسول خدا در مدینه شرایطی پدید آوردند که مؤمنین مدینه باید مهاجرین مکه را به خانه‌ها‌یشان می‌بردند و زندگی و اموال و مزراع خودشان را با آن‌ها تقسیم می‌کردند. این کار با قانون و با اجبار نبود. اما اگر مواسات در صدر اسلام رخ نمی‌داد اسلام بنا نمی‌شد. البته بعداً این کار کمرنگ شد و دیگران نتوانستند شیوه‌ پیغمبر را در آن شهر حفظ بکنند. پس مواسات در صدر اسلام یک چنین جایگاهی دارد و ما شاید کمتر این قسمت تاریخ اسلام را می‌خوانیم.

ما هر چقدر که بخواهیم زندگی عادلانه داشته باشیم و برای تحقق عدل و قسط در جامعه به شاخص مهم و بسیار برجسته‌‌ی مواسات نیاز داریم. اگر ما در فضای فعلی جامعه‌ی ایران بخواهیم درباره‌ عدالت‌خواهی و تحقق عینی عدالت در ساحات مختلف فکر بکنیم و نشانه‌هایی بیاوریم حتماً باید معیار و ملاک مواسات را هم مدنظرمان باشد. درباره‌ مصادیق امروزی مواسات هم نکاتی را بفرمایید.
ببینید کسانی می‌توانند عدالت را بر زمین برقرار بکنند که ایثارگر باشند. در حد عدالت باقی ماندن انسان را برقرارکننده‌ عدل و قسط نخواهد کرد. کسی در حد برقرارکننده‌ عدالت بر روی زمین می‌تواند عمل بکند که از خود گذشته باشد. نه اینکه نوبت خودش که شد بگوید حق من را بدهید و کسی هم به حق من دست نزند. از حق خود گذشته‌ها برای برادران دینی‌شان می‌توانند عدالت را برقرار کنند. هر کسی که عدالت‌خواه و ظلم‌ ستیز است باید به‌دنبال ایثارگرانی باشد که آن‌ها می‌توانند عدالت را برقرار کنند والا زمان امیرالمؤمنین علیه‌السلام عدالت‌خواه بود ولی وقتی با سبک زندگی امیرالمؤمنین علیه‌السلام از نزدیک آشنا شدند، از حضرت دست کشیدند.
در زمانه‌ی ما نیز شرایطی در جامعه‌ی امروز پدید آمده که گوهر مرکزی فرهنگ و فکر انقلاب ما عمومی‌تر و بلکه جهان نما شده است. در همین مسئله‌ی کرونا عده‌ای که جزو محرومین جامعه هم نیستند شرایط شغلی‌شان را از دست دادند. اگر همان داستان مواسات مهاجرین و انصار در زمان پیامبر که مرزی بین خودشان قائل نبودند و به احترام شخصیت با عظمت رسول خدا این کار را می‌کردند، امروز در جامعه‌ی ما اتفاق بیفتد و ممکن است کمی هم سخت به‌نظر بیاید، ولی به احترام شخص امام زمان ارواحناله‌الفداه مقدمه‌ای برای ظهور حضرت خواهد شد. ما از فرهنگ حضرت بی‌خبر نیستیم و می‌دانیم که با اجرا کردن آن فرهنگ باید به‌سمت آن برویم. و گوهر مرکزی انقلاب و حقیقت بسیج چیزی جز این نبوده است. کمیته‌های انقلاب در ابتدای انقلاب وقتی که مردم در زمستان نفت نداشتند، جوانان نفت را توزیع می‌کردند و خیلی از گره‌ها را باز می‌کردند و یا در جریان دفاع مقدس عده‌ای جانشان را برای حفظ بقیه فدا کردند.

در جریان دفاع از حریم اهل بیت علیهم‌السلام هم که به نوعی مهاجرت از وطن برای دفاع بود، این شهدای مظلوم از خودگذشتگی کردند. حالا این از خودگذشتگی در متن زندگی همه‌ قرار گرفته است. یک عده حقوق بگیر هستند، و یک عده درآمدها و سرمایه‌هایی دارند که این‌ها باید به دیگران رسیدگی کنند. من فکر می‌کنم شرایط زمان ما را دارد به‌سمت فرهنگ مواسات می‌برد. همان‌طور که شرایط جهانی ما را دارد به‌سمت فرج می‌برد. اما آن عجله‌ای که ابتدای بحث درباره‌اش صحبت کردیم اگر بدون اینکه اهل مواسات بشویم ظهور محقق بشود، مجدداً همان آزارها و اذیت‌هایی که به امیرالمؤمنین علیه‌السلام رساندند، ما هم به حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف می‌رسانیم.

در فضای کرونایی امروز ایران و جهان دو تمایز بزرگ یعنی رفتار و کنش‌های مردم ایران که به تعبیر رهبر انقلاب در برابر این بلا خوش درخشیدند و دیگری داعیه‌داران در کشورهای غربی با آن رفتار فوق‌العاده متمایزتر در برابر این بلا دیده می‌شود. به‌نظر حضرت‌عالی علت این تمایز و تفاوت آشکار چیست؟
ببینید ما به این دلیل معتقدیم فرهنگ و تمدن غرب باطل است که خلاف ادعایی که آن‌ها می‌کنند این تمدن آن‌ چنان انسانی نیست. نمایشی از انسانیت دارد، ولی همان‌طور که سال‌ها شاهد آن بودیم خارج از مرزهای خودشان بیشترین جنایات را همین مدعیان اومانیزم و مدعیان آزادی و حقوق بشر انجام دادند. به قول علامه طباطبایی رحمه‌الله‌علیه که پنجاه سال پیش در تفسیرالمیزان ‌فرمودند: «دموکراسی بدتر از دیکتاتوری است. در دیکتاتوری معلوم است چه کسی ظلم می‌کند اما در دموکراسی معلوم نیست. در دموکراسی خیلی آبرومندانه‌تر از دیکتاتوری ظلم می‌شود. دیکتاتورها بی‌آسیب‌تر و بی‌ضررتر در دموکراسی ظلم می‌کنند».
غربی‌ها خیلی از اصطلاحات خوب مثل حقوق بشر و احترام به زن و دیگر مقوله‌ها را ربودند و دارند به دروغ از آن استفاده می‌کنند. اما ما معتقدیم که در بحران‌ها این تمدن و تفکر ماهیت خودش را نشان می‌دهد. حالا اول بحران‌ها است و ما بحران‌های بیشتری را در پیش رو خواهیم داشت. طبق سنن الهی و طبق وضعیتی که همیشه در تاریخ بوده است، هیچ‌وقت باطل نمی‌تواند استوار و در اوج قدرت باقی بماند، و دچار تضادها و اختلاف‌ها و تشتت‌ها خواهد شد. ما درباره‌ فرهنگ غرب معتقدیم که در اثر بحران‌ها ماهیت درونی خودش را نشان می‌دهد. همان‌طور که بعضی‌ از سیاست‌مداران غربی گفتند که غرب وحشی‌گری درونی خودش را دارد نشان می‌دهد. این موضوع با ماهیت فرهنگ دینی ما تفاوت دارد. یعنی زمانی که ما در بحران‌ها قرار می‌گیریم تازه زیبایی‌هایی که در این طرف وجود دارد، شکوفا می‌شود.

این وضعیتی که با آن مواجه هستیم تازه اول ماجرا هست. این مواسات باید تدریجاً به فرهنگ و سبک زندگی ما بدون بحران تبدیل بشود. به حدی که غربی‌ها از آن الگو بگیرند. بحث غربی و شرقی نیست. بحث این است که ما اگر می‌خواهیم برای ظهور کاری بکنیم و امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف را حاکم بر جهانیان بکنیم با شمشیر نمی‌شود، بلکه نشان دادن فرهنگ برتر توسط یاران امام زمان عامل پیروزی حضرت ولی‌عصر ارواحناله‌الفداه بر همه‌ی ادیان عالم است. فرهنگ برتری که در بحران‌ها با برادری و ایثار خودش را نشان می‌دهد. و ما باید این فرهنگ را به‌عنوان سبک زندگی برای خودمان نگه داریم. اگر بحران طولانی‌تر شد این باید در جامعه‌ی ما تقویت بشود و قطعاً‌ هم تقویت خواهد شد.

تفاوت فرهنگ ما با فرهنگ غرب این است که مبنای آن‌ها بر منافع فردی است. و مبنای ما بر از خودگذشتگی است. ارزشمندترین شخصیت‌های ما که بیشترین کتاب‌ها درباره‌ آن‌ها نوشته شده و به فروش رفته است، در مورد از خودگذشته‌ها و شهدا است. اما موفق‌ترین افراد در غرب پولدارترین‌ها هستند. البته این ظاهر را نگه می‌دارند که حامی حقوق دیگران هستند ولی همه می‌دانند که آن‌ها چگونه با چپاول ملت‌های ضعیف به اینجا رسیدند. این مبنا تفاوتش را در بحران‌ها نشان می‌دهند که آن‌ها چقدر متزلزل هستند.
الان ما در مقام عمل در حال روشنگری برای جهانیان هستیم که آن‌ها را منتظر موعودی قرار بدهیم که فقط منتظر موعود برای رفع ظلم نباشند، بلکه منتظر و مشتاق موعود برای زندگی کردن در جامعه‌ی مهدوی باشند که اصل مهم آن مواسات است. من فکر می‌کنم که یکی از موانع تحقق ظهور این است که ما هنوز در مواسات پیش نرفته‌ایم. البته مسئله‌ی کرونا یک بهانه‌ای شد که ما دوباره به یاد ایثارگری‌های دوران دفاع مقدس بیفتیم و آن سبک زندگی را بپذیریم و بپسندیم و برای زندگی کردن انتخاب بکنیم.
به‌عنوان آخرین سؤال اگر ایده و پیشنهادی برای مردم و گروه‌های مردمی و جهادی که علاقه‌مندند و می‌خواهند به نحوی در تحقق فرهنگ مواسات فعال باشند، بفرمایید...
ما در کلام پیامبر اکرم صلوات‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم درباره ماه مبارک رمضان داریم که می‌فرمایند: «وهو شهرُ الصّبر، والصبر ثوابه الجنة، وشهرُ المواساة» و شهر رمضان را شهر مواسات اعلام می‌کنند. و توصیه‌هایی دارند که به خودی خود ماه رمضان، ماه مواسات است. در کلام امام صادق علیه‌السلام هم هست که می‌فرمایند خدا فلسفه‌ی روزه را مواسات بین مؤمنین قرار داد. و این تعبیر را امام حسین علیه‌السلام به صورت دیگری دارند. پس ما یک مناسبت عبادی داریم که آن مناسبت مواسات ماه رمضانی در پیش رو است. در ماه شعبان از خداوند تقاضا می‌کنیم که توفیق مواسات به ما بدهد. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب در سخنانشان به صلوات شعبانیه اشاره فرمودند. پس این در فرهنگ ما جاری است و اگر کرونا هم نبود باید این قضیه‌ی مواسات پیش می‌آمد. مانند قضیه‌ی افطاری ساده که رهبر انقلاب سال‌های قبل از آن تقدیر کردند.
اما پیشنهاد اول بنده این است که باید مناسبت افطاری ساده را جدی بگیریم. همان‌طور که بچه‌ها اقدام کردند و جوانان دارند پیگیری می‌کنند ولی می‌خواهم عرض بکنم که این اقدام ساده که سفره‌ افطار خود را کوچک‌تر می‌کنید و به جای آن سفره‌ افطار برای نیازمندان پهن می‌کنید، این اقدام بزرگی است. این دادن یک صدقه‌ی ساده نیست، بلکه با این کار مقدمات فرج حضرت مهیا می‌شود. پیشنهاد دوم بنده این است که گروه‌هایی که در بحث رسیدگی به محرومین فعالیت می‌کنند، خودشان را در حد رسیدگی به آسیب دیدگان و محرومین نگه ندارند. این برادری و اخوت که در بین بچه‌های مسجد است و با کمک یکدیگر کالاهایی را جمع می‌کنند و این را به یک شغل برای همدیگر ایجاد می‌کنند، خیلی اهمیت دارد. یک داستان از صدر اسلام بگویم. یک نفر از انصار به یکی از مهاجرین گفت من خانه‌ام را با تو نصف می‌کنم و حاضرم برایت زن بگیرم، و همه‌ی اموالم را هم با تو نصف بکنم. به‌دلیل اینکه وظیفه‌ام هست و تو مسلمان هستی. در واقع می‌خواست بحث مواسات را اجرا بکند. آن مهاجر به آن شخص گفت من از تو ممنونم، ولی تنها کاری که می‌خواهم برای من بکنی این است که به من بگو که چگونه در مدینه کار کنم تا بتوانم پول در بیاورم.

در تعابیر رهبر انقلاب هم هست که ایجاد شغل از بهترین حسنه‌ها است.
بله؛ سال گذشته سال «رونق تولید» بود و امسال هم سال «جهش تولید» است. ما باید «جهش تولید» را در برنامه‌ی مواساتمان بیاوریم. خیلی‌ها حاضرند که کمک کنند ولی یک عده‌ به‌جای بسته‌بندی و رساندن کالا به کسانی که به‌خاطر کرونا چه از نظر شغلی و چه از نظر بیماری آسیب دیدند، از این کار صرف‌نظر کنند. و شغل و تعاونی ایجاد کنند. و با کمک همدیگر نیاز منطقه‌های مختلف شهر را برطرف کنند. و مواسات را برای کار و تولید بگذارند که طبیعتاً ثروت هم به‌دنبال آن ایجاد می‌شود. فرق اساسی ما با تمدن غرب در اینجا است. ما نباید شبیه تمدن غرب و نظام سرمایه‌داری پول در بیاوریم و اضافه‌ی پولمان را به‌عنوان صدقه به نیازمندان بدهیم. من نمی‌خواهم صدقه دادن را تخطئه کنم. صدقه دادن و کمک کردن به هم‌نوعان آسیب دیده از کرونا به جای خودش محفوظ است و نمی‌خواهم ارزش این‌ها را کم کنم ولی ما اگر مدل کسب‌وکارمان را به‌صورت جمعی و مؤمنانه قرار بدهیم، آن وقت اگر کسی بیکار بود به‌سمت بچه‌های مسجدی می‌رود که بازار کار درست کردند، و آموزش‌های خاصی به جوانان برای کارآفرینی می‌دهند. برای اینکه کار یاد بگیرند و کارآموزی داشته باشند ما باید به‌سمت این سبک برویم تا از نظام سرمایه‌داری برای پول درآوردن و اداره‌ زندگی بیرون بیاییم. در واقع مواسات و برادری را فقط در بحران و نسبت به آسیب‌دیدگان نبینیم و اساساً با هم این‌چنین زندگی کنیم.

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR