به گزارش روابط عمومی و بین الملل، به مناسبت ورود انقلاب اسلامی به دهه پنجم، سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا گفت وگوی تفصیلی با حجت الاسلام والمسلمین مدنی مدیر جامعه الزهرا(س) انجام داده است.

وی رسالت حوزه و طلبه انقلابی را در پاسخگویی عالمانه و همه جانبه به نیازهای نظام اسلامی، شناخت زمانه و اقتضائات آن می داند و تاکید می کند که طلبه و حوزه انقلابی آغوش بازی دارد.

از نگاه آقای مدنی فرصتی که انقلاب اسلامی در اختیار حوزه ها و روحانیت قرار داده بی نظیر و بی سابقه است؛ فرصتی طلایی که روحانیت باید آن را قدر بداند.

مدیر جامعه الزهرا(س) تعمیق پشتوانه تئوری و فکری نظام اسلامی و مسؤولیت پذیری در عرصه اسلامی سازی علوم انسانی را از مهم ترین قلمروهایی می داند که حوزه باید در پاسداری از نظام اسلامی بدان اهتمام ویزه داشته باشد

مشروح گفت وگوی تفصیلی خبرگزاری رسا با مدیر جامعه الزهرا که در نخستین روزهای اردیبهشت ماه انجام شد، تقدیم خوانندگان می شود.

در ابتدا تشکر می کنیم از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید؛ انقلاب اسلامی چهل سالگی خود را پشت سر گذاشت و وارد دهه پنجم شد؛ باتوجه به این که رهبر معظم انقلاب از حوزه علمیه به عنوان مادر انقلاب یاد کرده اند برای شروع سخن بفرمایید انقلاب اسلامی چه فرصت هایی را در اختیار روحانیت قرار داده است؟

بسم الله الرحمن الرحیم؛ بنده هم از شما عزیزان تشکر می کنم و امیدوارم که خبرگزای رسا با رسای تمام بتواند حوزه علمیه و انقلاب را امروز در سطح کشور و فردا در سطح تمامی جهان معرفی کند.

در زمینه خدماتی که انقلاب اسلامی در اختیار روحانیت قرار داده است به چند بخش اشاره می کنم؛

نخستین مورد که برای یک محقق و نظریه پرداز بسیار مهم و اساسی است، این است که با واقعیت ها به صورت مستقیم درگیر باشد و چنین موردی موجب تحول در دیدگاه ها و تحقیقات خواهد شد که انقلاب اسلامی فرصت مواجهه با مسائل را برای روحانیت ایجاد کرده است.

 به عنوان نمونه صاحب جواهر در کتاب جواهر به شدت از ولایت فقیه دفاع می کند و می گوید کسی که قائل به ولایت فقیه نباشد بویی از فقه به مشامش نخورده است، اما زمانی که به محدوده اختیارات ولایت فقیه وارد می شود بسیاری از اختیارات را حذف می کند و می گوید ملحق به اختیارات سلطان است یعنی فردی که قائل به ولایت فقیه است تصورش این است که ارتش یا سایر موارد دیگر در حیطه کار فقیه نمی گنجد اما انقلاب این فرصت را ایجاد کرده است تا چنین دیدگاهی عوض شود و روحانیت بتواند در تمامی شؤون وارد شود و دیده می شود؛ تحول در سطح نظریه پردازی حوزه به وجود آمده است به گونه ای که حوزه در پاسخ گویی به تمام مسائل احساس وظیفه می کند و به دانش های جدید وارد شده که پیش از انقلاب مطرح نبوده است.

فرصت دوم این است که حوزه علمیه پیش از انقلاب یک مجموعه بالقوه بود و شنیدن صدای حوزه محدودیت فراوانی داشت و تنها مواجهه روحانیت با مردم مؤمن در جشن ها و عزاداری ها و مراسمات مذهبی صورت می گرفت و به عنوان مثال رسانه ای مانند رادیو، تلویزیون و فرصت های دیگری برای روحانیت فراهم نبود.

به خوبی به یاد دارم که پیش از انقلاب برای روحانیت محدودیت برای ورود تبلیغی به تمامی عرصه های اداری وجود داشت و به معنای دیگر اصلا چنین فرصتی وجود نداشت که مبلغ در دانشگاه و مدارس و ادارات حضور داشته باشند؛ بزرگانی مانند شهید مطهری که در دانشگاه ها حضور داشته اند به عنوان مدرس بوده است اما امروزه این فرصت فراهم شده است که روحانیت حرف خود را در تمامی عرصه های کشور با تمامی ابزارها عرضه کند.

فرصت سوم نیز این است که پیش از انقلاب محدودیت های فراوانی برای روحانیت وجود داشت و کشورهای اسلامی و مسلمانان فراوانی نیازمند دریافت اسلام ناب بوده اند اما حوزه علمیه امکانات لازم را نداشت که امروزه فقط در جامعه الزهرا(س) بیش از 18 هزار طلبه مشغول تحصیل هستند.

جنبه ها و فرصت های دیگری نیز وجود دارد که انقلاب اسلامی در اختیار حوزه علمیه قرار داده است که درجه اهمیت آنها را به میزان مسائل مطرح شده نمی دانم.

به عنوان خاطره تلخ، استادی را به یاد دارم که شاید بیش از بیست نسل حوزه در خدمت ایشان تحصیل کرده اند منظورم آیت الله ستوده است، اما دریغ از یک بیمه پزشکی برای ایشان، در زمان بیماری، کمترین خدمات پزشکی به ایشان داده نشد اما امروزه از این قبیل امکانات فراهم شده است که وارد این خدمات نمی شوم.

 به خدمات انقلاب اسلامی به حوزه علمیه اشاره کردید اما اگر بخواهید خدماتی که حوزه در قبال نظام داشته است را مطرح کنید، بفرمایید که این خدمات شامل چه مواردی بوده است؟

در زمینه خدمات حوزه علمیه به نظام نیز به چند مورد اشاره می کنم؛

نخستین خدمت، بسیج کردن مردم در جهت اهداف انقلاب است، این خدمت، واقعیتی است که هیچ کس نمی توند آن را انکار کند؛ مساجد بستر انقلاب بوده اند و این روحانیت بود که مردم را در جهت اهداف انقلاب بسیج کرد و پس  از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به اعتراف دوست و دشمن آنچه که مردم را به جبهه ها دعوت کرد موضوع عقیده بود و روحانیت در این بسیج نیز خودش پیشگام بود و درصد شهدای روحانیت نسبت به جمعیت از دیگر اقشار بیشتر است و حتی در مسیرهای دیگر نیز هر کجا کشور به بسیج مردمی نیاز داشته، روحانیت نقش آفرینی کرده است.

خدمت دوم حوزه علمیه به انقلاب اسلامی نیز این است که سابقه حکومت دینی در حوزه شیعه به غیر از موارد و نمونه های کوچک در حد سربداران و صفویه، وجود ندارد اما با انقلابی مواجه شدیم  که می خواهد حکومتی از بنیان دینی تأسین کند؛ بنابراین پشتوانه فکری آن بر عهده حوزه علمیه است، گرچه در این زمینه کاستی هایی وجود دارد اما حوزه علمیه به آن پرداخته و در زمینه مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتمای حجم بسیار قابل توجهی کتاب تدوین کرده است و میراثی است که اگر به عنوان مقطع تاریخی به آنها نگاه شود، در زمینه قانون و نظام تاکنون چنین انباشته ای که ادعا شود معطوف به قرآن کریم است نداشته ایم.

خدمت سوم حوزه علمیه به انقلاب نیز نیروهای انسانی که حوزه در اختیار نظام گذاشته است؛ به عنوان مثال در آغاز انقلاب شهید بهشتی و بسیای از روحانیان وارد سیستم قضایی شدند یا این که به مسائل آموزشی در آموزش و پرورش پرداختند؛ همچنین حوزه علمیه پاره های جگرش را به عنوان ائمه جمعه به نقاط مختلف کشور فرستاد افرادی همانند شهید مدنی که تا شهادت پای مسؤولیتش ماند.

حوزه علمیه در بخش های دیگر نیز نیروی انسانی مورد نیاز انقلاب اسلامی را تأمین کرده است به عنوان مثال خواهران طلبه در بخش های مختلفی حضور دارند اما به دلیل این که دارای لباس مشخصی نیستند شناسایی نمی شوند چنانچه بسیاری از اساتید دانشگاه ها و معلمان آموزش و پرورش از فارغ التحصیلان جامعه الزهرا(س) هستند؛ البته به این معنی نیست که در همه حوزه ها موفق بوده ایم بلکه کاستی هایی نیز وجود داشته اشت که امیدواریم خداوند کمک کند تا بتوانیم به وظیفه خود عمل کنیم.

 به عقیده شما حوزه های علمیه و روحانیت معظم برای کارآمدتر کردن نظام اسلامی باید در چه قلمروهایی ورود جدی داشته باشند؟

اولویت اول را تعمیق پشتوانه های فکری نظام می دانم؛اسلامی سازی علوم انسانی را یکی از مهم ترین رسالت های حوزه و روحانیت می دانم.

در بخش هایی موفق به تدوین نظام های شایسته نشده ایم و تبیین بسیاری از مسائل مبنایی یا صورت نگرفته یا چنانچه که شایسته باشد نشده است که حوزه باید به تمامی این مسائل بپردازد مواردی همانند اسلامی کردن دانشگاه ها یا اسلامی کردن علوم به معنای درست، که بردشت های اشتباهی در این زمینه وجود دارد.

دانشگاه های ما اسلامی هستند یعنی دانشجویان و اساتید ما مسلمان هستند، اما دانشگاه باید به تراز اسلامی برسد و از سوی دیگر این که گفته می شود علوم باید اسلامی شوند به این معنا نیست که علوم فیزیک یا ریاضی را به اسلام و غیر اسلام تقسیم کنیم اما در عین حال می دانیم که بسیاری از علوم با مبانی عقیدتی همراه هستند به عنوان مثال روانشناسی باید به روانشناسی اسلامی همچنین اقتصاد، پول و بانک، اسلامی سازی شوند که حوزه علمیه باید چنین کاری انجام دهد و نیازمند مجاهدت طولانی است و حوزه باید تلاش کند در هر دهه به درصدهایی از موفقیت دست پیدا کند.

 تعریف شما از حوزه انقلابی چیست و شاخصه های حوزه انقلابی و طلبه تراز انقلاب را چه می دانید؟

حوزه انقلابی، حوزه ای است که شرایط زمان خود را بفهمد؛ به تعبیر امام صادق(ع) که در روایت اهل سنت آن را مشاهده نکرده ام، عالم به زمان بودن به معنای دقیق کلمه و فهم دوست و دشمن و جبهه های متفاوت است؛ حوزه یا طلبه ای که قدرت تشخیص نداشته باشد (امروز ما با دشمن دینی و با دشمن صهیونیستی که کمر به انهدام نظام و تشیع بسته مواجه هستیم) حتی اگر در بخش های دیگر وارد باشد، طلبه تراز انقلاب اسلامی نخواهد بود.

دیده می شود برخی دشمن اصلی را رها کرده اند و هنرشان این است که فلان شخص مورد احترام اهل سنت را به صورت علنی لعن کنند که چنین موردی نمونه کوچکی است.

همچنین حوزه انقلابی باید بتواند با ادعای انقلاب خود را سازش دهد زیرا انقلاب اسلامی مدعی ایجاد راه جدیدی است که برای رسیدن به این هدف باید از وسایل جدید استفاده کرد؛ البته این سخن به معنای عقب نشینی نیست بلکه در درس های خود همیشه تأکید می کنم که باید از شیوه فقه جواهری استفاده کرد اما نباید از پویایی و توجه به تحولات و مسائل نو پدید غافل شد.

شاخص دوم حوزه و طلبه انقلابی این است که باید در صحنه عمل نیز حاضر باشد؛ ممکن است طلبه ای در صحنه فکر انقلابی باشد اما روزی که انقلاب نیازمند حضور عملی همانند حضور در عرصه تبلیغ و صحنه های مساعدت به سیل زدگان باشد اثری از آن مشاهده نشود به عنوان مثال در حوزه علمیه قم شرایط تحصیل یا تدریس فراهم است در حالی که حضور او در شهرستان ضروری است بنابراین طلبه باید تبلیغ را ترجیح دهد.

سوم این که طلبه انقلابی باید همانند انقلاب که به تمامی مباحث و محورها توجه دارد و یک جانبه گرایی در آن راه ندارد، یک جانبه گرا نباشد و محدوده گسترده ای به گستره انقلاب داشته باشد؛ زیرا انقلاب اسلامی بسیاری از محدودیت ها را شکست به عنوان مثال در دیداری با امام خمینی(ره) به دلیل حضور فراوان زنان و مردان مشکلات فراوانی پیش آمد که عده ای نزد امام خمینی(ره) رفتند و این مشکلات را گزارش دادند و پیشنهاد دادند که مانع حضور زنان در این دیدارها شوند اما امام خمینی(ره) فرمودند مگر شما آقایان به تنهایی انقلاب کرده اید و خانم ها نقشی نداشته اند؟ به گونه ای برنامه ریزی کنید که آقایان صبح بیایند و خانم ها عصر یا آقایان یک روز بیایند و خانم ها روز دیگر و این یک نمونه جزئی است.

برخی طلبه ها تفکرات محدودی دارند و هیچ فردی را در خیمه انقلاب نمی توانند تحمل کنند در حالی که چنین نگاهی، نگاه انقلابی نیست؛ بلکه نگاه انقلابی نگاه رهبر معظم انقلاب است که در دیداری در زمان مجلس از جذب حداکثری و دفع حداقلی سخن گفتند؛ باید دیگران را تحمل کنیم و حتی با سایر ادیان نیز تعامل داشته باشیم و طلبه انقلابی باید آغوش گسترده ای داشته باشد.

ممنونم از مطالب ارزشمندی که در تبیین رسالت متقابل حوزه و نظام اسلامی ارائه فرمودید، اگر اجازه دهید بپردازیم به موضوعی که رهبر معظم انقلاب در دیدار اسفندماه با طلاب مدرسه عالی فقه و علوم اسلامی مطرح و فرمودند طلاب باید به خانواده خود اهمیت دهند و نباید سرخود را با مباحث علمی شلوغ کند؛ به نظر شما چگونه می شود بین مباحث علمی، درسی، اجتماعی و رسیدگی به خانوده ها جمع کرد؟

بنده به دلیل این که در مدرسه عالی فقه و علوم اسلامی استاد هستم در دیدار با رهبر معظم انقلاب نیز حضور داشتم؛ در آغاز دیدار گزارش داده شد طلاب ساعت هفت صبح به مدرسه می آیند و نه شب به خانه می روند که رهبر معظم انقلاب نسبت به این نکته بیان کردند چنین عملی صحیح نیست و خطاب به طلاب تأکید کردند به خانواده خود توجه بیشتری داشته باشید و خانم ها نیز به حضور شما نیاز دارند.

در توضیح سؤال شما باید گفت بین افراط و تفریط باید حد وسط را اختیار کرد؛ گاهی انسان در رسیدگی به خانواده طریق افراط را پیش می گیرد به عنوان مثال طلبه ای شب درسی را به شب نشینی می رود که پسندیده نیست که خود بنده نیز در هنگام ازدواج شرط کرده ام در شب درسی به دیدارهای خانوادگی نخواهم رفت البته افراط در بخش های دیگر زندگی نیز وجود دارد به عنوان مثال اگر زندگی مرفهی را نشان دهیم نمی توانیم به مسیر خود ادامه دهیم.

 بخش دیگر تفریط است به این صورت که در جاهایی که تعارضی با وظیفه ذاتی ندارد از خانواده خود غفلت کنیم که گفته می شود امام خمینی(ره) در هیچ زمانی پنج شنبه و جمعه ها در قم نبوده است بلکه خانواده خود را به اطراف می برده اند و طلبه هایی که بر خانواده خود فشار می آورند و به دلیل این که روحانی هستند با فرزندان خود به پارک نمی روند فرزندان آنها با روحانیت مشکل پیدا می کنند به عنوان مثال یک نماینده مجلس که فرزند روحانی بود می گوید به دلیل رفتارهای پدرش از طلگبی زده شده است هرچند یک فرد مذهبی بود.

در روایات نیز بر بوسیدن و محبت کردن به فرزندان توصیه شده است به ویژه در دوران امروزی که اگر کوتاهی صورت گیرد از جایی دیگر سیراب محبت شده و با مشکلاتی مواجه می شود؛ البته در این زمینه خط قرمزی نیز وجود دارد بلکه در جاهایی که وظیفه اقتضا می کند باید از خانواده نیز گذشت و رهبر معظم انقلاب نیز که چنین سخنی را بیان می کنند، مدتی را تبعید بوده اند.

 در جامعه الزهرا(س) همیشه به خواهران طلبه می گویم زندگی شما دارای چهار مرحله است: نخست این که انسان باید خودش را درست کند و مرحله دوم همسر شایسته، مرحله سوم مادر شایسته و مرحله چهارم می تواند مبلغ باشد زیرا طلبه ای که در خانواده دچار مشکل است چگونه می تواند زندگی دیگران را درست کند؟

در پایان اگر سخن و نکته ای دارید بفرمایید.

با همه مشکلات، کمبودها و ضعف هایی که وجود دارد انقلاب اسلامی ایران یک فرصت بی نظیر است؛ به عنوان طلبه ای که روحانیت را پیش از انقلاب دیده ام و کشورهای دیگر را نیز دیده ام معتقد هستم انقلاب اسلامی فرصتی تکرار نشدنی است که امیدواریم روحانیت بتواند از این فرصت استفاده و اسلام را به دیگران معرفی کند.