به گزارش روابط عمومی و بین‌الملل، برگزاری جشنواره علامه حلي(ره) از سوی معاونت پژوهش مركز مديريت حوزههاي علميه و به منظور تجليل از نويسندگان و محققان جوان حوزوي از سال 1386 در دستور کار قرار گرفت.
این جشنواره، در 9 دوره از برگزاری خود تاکنون، آثار پژوهشی طلاب جوان خواهر و برادر سراسر کشور (طلاب کمتر از 31 سال سن) را در چهار قالب مقاله، کتاب، تحقیق پایانی و پایاننامه بررسی کرده و برگزیدگان، مورد تجلیل قرار گرفتهاند.
در جشنواره علامه حلی استان قم که امسال برگزار شد، 12 بانوی پژوهشگر تجلیل شدند که 6 نفر آنان، طلاب جامعه‌الزهرا علیهاالسلام بودند.
با توجه به اهمیت این جشنواره و حضور طلاب جوان پژوهشگر در این جشنواره، گفتگویی با خانم ریحانه حقانی معاون پژوهش جامعه‌الزهرا علیهاالسلام صورت گرفته است که در ادامه می‌خوانید:
سؤال: جشنواره علامه حلی(ره) در منظومه فعالیت‌های معاونت پژوهش جامعه‌الزهرا علیهاالسلام چه جایگاهی دارد؟
کشف استعدادهای طلاب جوان در امر پژوهش، منجر به نهادینه‌سازی فرهنگ تحقیق و پژوهش در حوزه‌ها می‌شود. در حال حاضر یکی از برنامه‌های مهم معاونت پژوهش جامعه‌الزهرا علیهاالسلام، برنامه‌ریزی و ساماندهی جشنواره علامه حلی است.
ضرورت توجه به طلاب جوان و استعدادهای برتر و جهت‌دهی فعالیت‌های پژوهشی ایشان، معاونت را بر آن داشت تا برنامه‌ریزی دقیقی به صورت فازبندی شده در این موضوع طراحی کند. در بدو امر آسیب‌شناسی حضور کمرنگ طلاب جوان و پژوهشگر جامعه‌الزهرا علیهاالسلام در این جشنواره مورد توجه قرار گرفت و بر اساس این آسیب‌شناسی، طرح‌های مرحله‌ای تدوین شد.
در گام اول، راه‌های تقویت حضور در دستور کار قرار گرفت که بخشی از آن به بعد علمی و ارتقای مهارت‌های دانشی طلاب باز می‌گردد، همچنین برای طلاب حائز شرط سنی و توانمند، کارگاه‌های علمی به همراه استاد راهنما تعیین شد تا در این حلقه‌های علمی، یک موضوع پژوهشی را مورد تحقیق و پژوهش قرار دهند و برای جشنواره ارسال کنند.
بخشی از آن هم به بعد اجرایی و فرایندها برمی‌گردد که لازم بود طلاب از ماهیت، اهداف و ضرورت این جشنواره آگاه شوند و اطلاعیه‌ها و پوسترهای همایش در معرض دید قرار گیرد، زیرا برخی از بانوان طلبه، اطلاعی از این موضوع نداشته و یا طرق دسترسی را نمی‌دانستند، لذا نیاز بود ستادی در خود معاونت در این زمینه تشکیل شده و برنامه‌ها سازماندهی شود. علاوه بر آن که کانال‌های داخلی برای اطلاع شرایط و مراحل جشنواره تشکیل شد، جلسات متعددی با معاونت آموزش برگزار شد و مصوبات متعددی از جمله، شیوه‌های انگیزه‌بخشی به طلاب، جهت‌دهی آثار علمی و بررسی قالب‌های قابل ارائه را در بر داشت.
از سوی دیگر جلساتی با اساتید تحقیق کارورزی و روش تحقیق جهت تقویت حضور و تشویق طلاب برای شرکت در جشنواره برگزار شد. در نهایت معاونت پژوهش در جشنواره استانی علامه حلی 97، موفق شد130 اثر ارائه کند و این تعداد خروجی با آمار تمامی مدارس استانی و بنت الهدی برابری می کرد.
در جشنواره استانی از 12 طلبه برگزیده بانو در جشنواره استانی، 6 نفر از جامعه‌الزهرا علیهاالسلام بودند که این آمار نشان‌دهنده ظرفیت قابل توجه پژوهشگران جوان و خروجی گام اول برنامه‌ریزی برای جشنواره است اما به نظر می‌رسد برای تقویت این موضوع باید گام‌های بعدی را جدی‌تر ادامه دهیم.
سؤال: با توجه به برگزاری 10 دوره جشنواره علامه حلی(ره)، دستاوردهای این جشنواره را چگونه ارزیابی می‌کنید و گمان می‌کنید تا چه میزان به اهداف خود دست یافته است؟
جشنواره علامه حلی با هدف تقویت نشاط علمی و گسترش روحیۀ پژوهش در بین طلاب و شناسایی نخبگان و استعدادهای علمی برتر طلاب و حمایت از آنان و جهت‌دهی فعالیت‌های پژوهشی طلاب به سمت نیازهای پژوهشی حوزه و نظام اسلامی و کمک به کاربردی کردن علوم اسلامی از طریق شناسایی مسائل و نیازهای حوزه‌های علمیه، جامعه و نظام اسلامی شکل گرفته است، لذا بعد از این 10 دوره باید میزان موفقیت را با شاخصه‌ها سنجید و در بررسی هر یک از مؤلفه‌ها، رشد یا عدم آن را تحلیل کرد در غیراین صورت، نمی توان به نتیجه درستی دست پیدا کرد.
آنچه که به وضوح دیده می‌شود این است که جشنواره، در بحث ایجاد رقابت علمی و نشاط بین حوزویان در ارائه آثار به درستی عمل کرده است و در حال حاضر شرکت در این جشنواره برای طلاب یک امتیاز محسوب می‌شود. طلاب مستعد، انگیزه حضور در این رقابت علمی را دارند به خصوص آن که در موضوعاتی که هر سال در بخش ویژه مطرح می‌شود، متناسب با مباحث روز و کاربردی جامعه است مانند: «مهدویت؛ فرصت‌ها و آسیب‌ها»، «نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی »، «بایسته‌های حوزه انقلابی»، «نقش حوزه در تحولات سیاسی ـ اجتماعی صد سال اخیر»، «آسیب‌های اجتماعی»، «سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی» و «چهل‌سالگی انقلاب اسلامی ایران».
اما آنچه مهم است اینکه بعد از جشنواره، فعالیت‌های علمی و ساماندهی طلاب چگونه صورت می‌گیرد؟ آیا شناسائی نخبگان و حمایت از آن‌ها صورت می گیرد یا خیر؟ آیا پژوهش‌های طلاب در یک نظام فکری گنجانده می‌شود و می‌توان در هر دوره‌ای ادعا کرد نیاز علمی موضوعی برطرف شده یا حداقل زمینه‌سازی گسترش نظام موضوعی را در بر داشته است یا خیر؟ در سطح کلان‌تر با توجه به سیاست جلب مشارکت اساتید، مدیران، طلاب و فضلا در این موضوع،آیا ایشان به این باور در سطح انگیزشی به طلاب و در فرایند علمی رسیده‌اند و جشنواره در این حیطه چه فعالیتی را انجام داده است؟
سؤال: به نظر شما جشنواره در راستای دستیابی به اهداف مدنظر و تبدیل شدن به یک تراز پژوهشی در سطح ملی چه ظرفیت‌ها و یا کاستی‌هایی دارد؟ آیا برای رفع کمبودها و حفظ و تقویت نقاط قوت، پیشنهادی دارید؟
آن چه مسلم است این که جشنواره علامه حلی در رسیدن به یک تراز پژوهشی گام‌های بلندی برداشته است، اما ظرفیت‌های بالقوه‌ای خصوصا در حوزه‌های علمیه خواهران وجود دارد که باید بالفعل شود.
این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که طلبه‌ای در عرصه تحصیل، تدریس، تبلیغ و غیره موفق است که پژوهشگر خوبی باشد. اگر مهم‌ترین شاخصه‌های یک پژوهشگر موفق، حضور فعال و شناخت نیازهای جامعه، شناسایی اولویت‌های پژوهشی جامعه اسلامی و لزوم آینده‌نگری پژوهشی در مباحث است، در نتیجه تحقیق توسط طلاب به صورت جدی‌تر انجام خواهد شد. از سوی دیگر دست‌اندرکاران امر در سیاستگذاری کلان باید نسبت به این موضوع اهتمام داشته باشند.
به نظر می‌رسد برای این که جشنواره فقط در سطح رقابتی باقی نماند و با هدف آینده‌نگری در موضوعات پژوهشی ورود داشته باشد و طلاب بتوانند برنامه سالیانه خود را نظام‌مند انجام دهند، باید یک کارگروه علمی و تعیین موضوعات پژوهشی از سوی مراکز حوزوی به صورت ستادی تشکیل شود و برنامه‌های خود را از نگاه پژوهشی تصویب و ابلاغ کنند. این برنامه‌ها می‌تواند در سه نگاه کلان نیازسنجی پژوهشی، گسترش فرهنگ پژوهش و تربیت پژوهشگر فعال باشد.
سؤال: به نظر شما طلاب پژوهشگر با چه موانع و دغدغه‌هایی روبه‌رو هستند و معاونت تحت مدیریت شما تاکنون چه برنامه‌هایی در جهت رفع این موانع و دغدغه‌ها داشته و دارد؟
جشنواره علامه حلی ویژه طلاب جوان است که در راستای نهادینه شدن امر پژوهش، تلاش‌های خود را معطوف می کنند اما با مسائلی روبرو هستند از جمله:
1- نیاز به استاد مجرب که راهنمایی و جهت‌دهی امور را به عهده داشته باشد، زیرا اساتید فاضل حوزوی به دلیل مشغله‌های فراوان، امکان فرصت کافی جهت اختصاص به این امر را ندارند.
2- نیازهای معیشتی که بعضا طلاب مستعد را از موضوع مورد اهمیت به موضوع کم‌اهمیت‌تر رهنمون می‌کند.
3- نیاز به مهارت‌های روشی و ارتقائی
4- نیاز به منابع مکتوب، ابزارهای پژوهشی به ویژه نرم‌افزارهای به روز و آشنائی با شیوه‌های پژوهشی جدید
5- عدم نظام جامع پژوهشی و برنامه‌ریزی دقیق علمی هدفمند و...
معاونت پژوهش جامعه‌الزهرا علیهاالسلام برای امور یادشده فعالیت‌های متعددی را پیش بینی کرده است، به طور مثال در موضوعات تخصصی، کلان‌پروژه‌های علمی تعریف کرده است که طلاب تحت اشراف استاد راهنمای مجرب، پژوهش‌های خود را انجام داده و به نتیجه مطلوب برسند و طبیعتا از تعیین موضوع و تصویب آن تا خروجی علمی، مورد نظارت و حمایت مادی و معنوی قرار می‌گیرند که این طرح به عنوان طرح تربیت پژوهشگر در حال انجام است.
معاونت پژوهش جامعه‌الزهرا علیهاالسلام برای ارتقای روشی و مهارتی، کارگاه های مورد نیاز عمومی و تخصصی را برنامه‌ریزی کرده که این برنامه در دو سطح طلاب و اساتید دیده شده است.از سوی دیگر طلاب باید فرایند علمی روشنی در برنامه‌های پژوهشی خود داشته باشند که برای این موضوع، دستورالعمل جامع، ساماندهی، پشتیبانی‌های پژوهشی و رتبه‌بندی‌های پژوهشی در دستور کار قرار گرفت که نتیجه قابل قبولی را در برداشت.
فضای کتابخانه‌ای و فضای مجازی از دیگر نیازهای یک پژوهشگر است که جامعه‌الزهرا علیهاالسلام از جهت فیزیکی، فضایی در 4 طبقه با سالن‌های متعدد عمومی و تخصصی در اختیار پژوهشگران قرار داده است و از جهت منابع مکتوب و دیجیتال، نرم‌افزارها و ابزارهای پژوهشی مانند پژوهیار، همچنین سایت‌های متعدد علمی را به صورت سایت باز در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد.
سؤال: توصیه شما برای افزایش سطح کیفی و کمی تحقیقات حوزوی چیست و چه سازوکاری می‌توان بین نیازهای عمومی در حوزه اندیشه دینی و دستاوردهای جشنواره برقرار کرد؟
تفکر نظام حوزه که برخاسته از نظام فکری شیعه است، بر پایه تألیف و پژوهش است. این مسئله در کنار اخلاق پژوهشی و نیازمحور بودن فعالیت‌های پژوهشی بسیار حائز اهمیت است.
اگر با وجود آثار متعدد و پایان‌نامه‌های زیادی که در حوزه صورت می‌گیرد، مسائل اصلی پاسخ داده نمی‌شود، علت را باید جویا شد. این مسئله در دو سطح قرار دارد یک سطح سیاستگذاری که باید طلاب را به تعمیق در پژوهش سوق دهند و یک سطح پژوهشگران و طلاب هستند که باید از انجام کارهای سطحی، تکراری و جمع‌آوری پرهیز داشته باشند. طلاب باید در منابع، تتبع کافی داشته باشند و به مصادر علمی اصیل رجوع کنند، لذا چند محور جهت ارتقای سطح کمی و کیفی توصیه می‌شود که عبارتند از:
1- حاکمیت اخلاق پژوهشی
2- اهتمام به رویکرد نیازمحوری در موضوعات پژوهشی
3- استفاده از منابع اصیل و دست اول
4- بهره‌مندی از اساتید متخصص در هر موضوع
5- پرهیز از پژوهش‌های تکراری
6- توجه به نوآوری و خلاقیت در عرصه تحقیق
7- کسب و ارتقای مهارت‌های پژوهشی به روز و کارآمد
به نظر می‌رسد اگر نظام فکری با محوریت موارد یاد شده در قالب کارگروه‌ها شکل بگیرد، جشنواره می‌تواند پاسخگوی نیازهای عمومی در حوزه اندیشه دینی باشد.
گفتنی است؛ مراسم اختتامیه دهمین جشنواره علامه حلی روز پنجشنبه، ۱۶ اسفندماه، از ساعت ۹صبح با سخنرانی حضرت آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله اعرافی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین بهجت‌پور، مدیر حوزه علمیه خواهران در مدرسه امام خمینی(ره) واقع در قم، میدان جهاد برگزار می‌شود.
نظرات