درس اخلاق اختصاصی مدرسه علمیه صالحات، روز چهارشنبه 21 آذرماه در طبقه چهارم ساختمان شهید بهشتی، با سخنرانی مسئول تربیتی فرهنگی مدرسه برگزار شد. در این جلسه ایشان در ادامه بحث هفته گذشته به لزوم حفظ حرمت عالم و حقوق استاد، با استناد به آیات قرآن و روایات، پرداختند.

خلاصه درس سخنرانی

  براساس روایات معصومین - علیهم السلام – علما وارثان انبیاء هستند و اکرام آنها، اکرام  خدا و رسول خداست و پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «اَكْرِمُوا الْعُلَماءَ فَاِنَّهُمْ وَرَثَةُ الْأَنْبِياءِ فَمَنْ أَكْرَمَهُمْ فَقَدْ اَكْرَمَ اللهَ وَرَسُولَهُ» و همچنین به استناد حدیثی از امام رضا – علیه السلام – که فرمودند: «مَنْزِلَةُ الْفَقِيهِ‏ فِي‏ هَذَا الْوَقْتِ‏ كَمَنْزِلَةِ الْأَنْبِيَاءِ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ» جایگاه فقها و علما اسلام، مانند جایگاه پیامبران بنی اسرائیل – علیهم السلام – است و باید این بزرگان را بسیار اکرام و احترام نمود. در زندگی احترام به عالم توفیقات و برکات زیادی را به همراه دارد و آنچه موجب بزرگی و تعظیم عالم می شود علم اوست و این نکته بیانگر اهمیت و ارزش علم است همچنان که امام كاظم عليه‌السلام می‌فرمایند: «عَظِّمِ العالِمَ لِعِلْمِهِ»

 ایشان در ادامه شعر زیبایی را در وصف استاد قرائت نمود که شاعر در دو بیت آخر چنین سروده است: ... هر چه می دانست، آموخت مرا/ غیر یک اصل، که نا گفته نهاد/ قدر استاد نکو دانستن/حیف استاد به من یاد نداد. ایشان خطاب به طلاب گفت: آیا شما مشاهده کرده اید که استادی در کلاس درس خود به بحث از احترام به استاد بپردازد؟ او هر موضوع و مسئله ای که باید به شما منتقل کند می گوید الّا  یک چیز را، و آن هم موضوع احترام به استاد است. لذا وظیفه مسئولین مدرسه است که این موضوع را برای طلاب تبیین کنند. از این رو به برخی از وظایف شاگرد در مقابل استاد پرداخته می شود.

 اولین چیزی که هر شاگردی وظیفه دارد در ابتدای شاگردی بیاموزد، شناخت جایگاه و منزلت استاد و حقوق استاد بر شاگرد است تا وظیفه خود را به خوبی انجام دهد.

  نشستن با ادب و نزاکت در محضر استاد، یکی از وظایف شاگرد است. شاگرد باید سعی کند در محضر استاد مرتب و منظم بنشیند و از چُرت زدن، لَم دادن و انداختن پاها روی همدیگر خودداری نماید و نگاهش به استاد باشد، همچنان که امام خمینی - رضوان الله تعالی علیه - در مدت هفت سالی که در محضر آیت الله شاه آبادی تلمذ می کرد دو زانو می نشست. و همچنین مانند علامه حسن زاده – حفظه الله – که سعی می کرد در محضر استاد هیچگاه به دیوار تکیه ندهد.

شاگرد باید تحمل تندی های استاد را داشته باشد و شکیبایی ورزد. اگر استاد به او پرخاش نمود از استاد کینه به دل نگیرد و استاد را مقصر نداند، در این موارد حتی اگر حق با شاگرد بود از استاد پوزش بطلبد و از وی بخواهد بابت اینکه، موجبات  ناراحتی و عصبانیت او را ایجاد کرده است او را ببخشد. 

نقل می­کنند؛ مرحوم آیت الله مرعشی بعد از پایان درس همراه استاد روانه می شد. و اشکالات درسی خود را می پرسید  روزی استاد با عصبانیت دست بر سینه او زد و او را عقب راند اما ایشان دست استاد را گرفت و بوسید استاد سخت متأثر شد و گفت شهاب من از تو ادب آموختم.

  خدمت کردن به استاد را از وظایف شاگرد است، هر کسی در وسع خودش هر چقدر می­تواند لازم است به استاد خود خدمت کند. فرزند حضرت آيت الله العظمي حائري ـ رحمه الله ـ بنيانگذار حوزه‌ي علميه قم، از پدرش نقل كرده كه فرمود: «توفيقاتي كه در زندگي نصيب من شد و در پرتو آنها توانستم حوزه را تشكيل دهم، مرهون خدماتي است كه به استادم؛ مرحوم سيد محمد فشاركي ـ رحمه الله ـ  كرده‌ام. زماني ايشان به شدت بيمار شدند و كار بدان جا كشيد كه من مدت شش ماه، براي ايشان، طشت مهيّا مي‌كردم و بدين عمل افتخار مي‌كردم.»  

  طلاب باید سعی نمایند قبل از استاد در کلاس حاضر شوند، در محضر استاد، صدای خود را بلند نکنند و در همه حال حریم استاد را حفظ نمایند و از بدگویی کردن استاد پرهیز نمایند و عیبهای استاد را بپوشانند. در مجلس درس ایشان سکوت را رعایت نمایند و از استاد نسبت به تذکراتی که می دهند سپاسگزاری نمایند. شاگرد باید سعی نماید، با ظاهر  و درونی آراسته و بانشاط، بدون اضطراب و بدون کینه و ناراحتی از استاد، در کلاس درس وارد شوند. و همیشه از استاد خود به نیکوی یاد نماید. بسياري از علماي بزرگ هنگام ياد كردن از استاد خود با جمله‌ي «روحي فداه» علاقه عميق خود را به استاد ابراز مي‌كردند؛ از جمله: امام خميني ـ قدس سره الشريف ـ نسبت به استاد خود آيت الله شاه آبادي ـ رحمه الله علیه ـ ؛ هرگاه به مناسبتي نام او به ميان مي‌آمد، مي‌فرمودند: «شيخ عارف كامل ـ روحي فداه ـ».

طلاب باید از صحبتهای آمرانه و از تحمیل کردن زمان تدریس بر استاد خودداری نمایند و در کلاس از پاسخگویی به سؤالاتی که از استاد می شود پزهیز نمایند. شاگردان باید در کلاس با تمرکز کامل و دقیق به سخنان استاد گوش دهند و اگر در مواردی استاد، مسئله یا موضوعی را مطرح نماید که به آن علم دارند و قبلا شنیده اند، ابراز ندارند و مانند فردی خالی الذهن و بی اطلاع، با جان و دل به صحبتهای وی گوش بسپارند.

  اساتید شما تنها بزرگوارانی نیستند که در کلاس و در محضر ایشان تلمّذ می کنید بلکه مؤلّفین کتب درسی، که از علم ایشان بهره مند می شوید نیز اساتید شما هستند که باید آنها را اکرام کرد و گفت در دوران ابتدای طلبگی، ما یاد گرفتیم هرگاه در جلسه مباحثه وارد شویم رو به قبله بنشینیم و قبل از شروع بحث برای شادی روح مؤلف کتاب، حمد و سوره بخوانیم. و از طلاب خواست که آنها نیز به این کار نیک، عمل نمایند.