نشست علمی با موضوع «بررسی نظریه آیت الله جوادی آملی(دامت برکاته ) مبنی بر سه گانه بودن مراتب نزول قرآن» با ارائه علمی : دکتر کامران اویسی مدیر گروه پژوهشی قرآن و حدیث پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا سلام الله علیها. در تاریخ چهارشنبه ۸ اسفند ماه ۱۴۰۳ ساعت ۱۰ تا ۱۲ در سالن جلسات پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا سلام الله علیها برگزار شد.

دکتر اویسی در تبیین نظریه آیت الله جوادی آملی بر اساس مراتب سه گانه مطالبی را ارئه دادند که خلاصه آن از این قرار است:

آیت الله جوادی آملی شخصیت بزرگ تفسیری است که آیت الله معرفت در کتاب للتفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب یا ترجمه آن با عنوان تفسیر و مفسران وی را حکیم متأله قرآنی نامیده است. مقام معظم رهبری نیز در دیدار با دست اندرکاران همایش تسنیم که درباره رونمایی از تفسیر هشتادجلدی حضرت آیت الله جوادی آملی بود، فرمودند که آیت الله جوادی آملی از سرمایه های حوزه علمیه و تفسیر تسنیم مهمترین اثر ایشان است. حتی پیشنهاد کردند فهرست فنی بر اساس حروف الفبا برای این تفسیر تهیه شود زیرا نوعی دایره المعارف و کتاب مرجع به شمار می رود.

 برای فهم بهتر دیدگاه های تفسیری آیت الله جوادی آملی، با توجه به اهمیتی که خود ایشان نسبت به نظرات استاد خود، علامه طباطبایی لحاظ می کند، همچنین غالباً دیدگاه های خود را متناظر به دیدگاه تفسیری استاد خود مطرح می کند، در زمینه نزول قرآن نیز لازم است تا همین روش رعایت شود.

در زمینه نزول قرآن، غالبا دو دیدگاه مشهور مبتنی بر نزول دفعی و تدریجی و نگاه غیر مشهور که فقط نزول تدریجی را پذیرفته است، وجود دارد.

علامه طباطبایی نزول دفعی و تدریجی را بر اساس آیه اول سوره هود به نزول اِحکامی و تفصیلی تعبیر می نماید. اما آیت الله جوادی آملی سه نزول دفعی و متوسط و تدریجی را قائل است با این توضیح که قرآن در مقام کتاب مکنون و لوح محفوظ قابل تنزل و نزول یابی نیست و اینجا پیامبر باید به عنوان انسان کامل به قاب قوسین او ادنی برسد و مستقیم وحی را دریافت کند که همان حقیقت بسیط قرآن است که تفصیل بردار و نزول بردار نیست. این مسأله در شب معراج اتفاق افتاده است. اما نزول دفعی به معنای نزول بر قلب پیامبر در شب قدر بوده و یک نوع اجمال در عین علم تفصیلی بوده که اتفاق افتاده است. بسان ملکه اجتهاد یک مجتهد که اجمالی است اما بعدا دچار تفصیل می شود و مجتهد می تواند از آن جزئیات احکام را استخراج کند.

یکی از اشکالها که ممکن است بر این دیدگاه وارد باشد، بحث تاریخهای شب معراج و شب قدر و روز بعثت است که ترتیب این سه نزول را به هم می زند. اشکال دوم هم دلایل قرآنی آن است که می توان در دلالت آنها مناقشه نمود.

به نظر می رسد که دیدگاه آیت الله جوادی آملی یک دیدگاه برگرفته از فلسفه صدرایی اما با استفاده از کتاب القرآن و العقل آیت الله سیدنورالدین اراکی و نیز نوعی شرح از دیدگاه علامه طباطبایی و نظریه احکام و تفصیل ایشان است.