در ادامه خلاصه نشست جهت بهره برداری تقدیم حضور می گردد.

نقش موضوع شناسی در استنباط احکام فقهی

اجتهاد عملیاتی است مرکب از شناخت موضوع و استنباط حکم و موضوع مانند علت برای حکم است که تا روشن نشود استنباط حکم با مشکل جدی روبه رو می شود. بنابر این ضرورت و تأثیر موضوع شناسی فقهی در استنباط حکم کاملا روشن است.

در فقه قدیم به علت محدودیت، سادگی و ثبات نسبی موضوعات، ضرورت روشمندی و تأسیس نهاد تخصصی برای موضوع شناسی چندان مطرح نبوده است اما با توجه به تغییرات اساسی در سبک زندگی و تأثیر دانش بشری در تحولات موضوعات و ایجاد موضوعات جدید ضرورت روشمندی موضوع شناسی فقهی را دو چندان کرده است.

موضوعات عرفی بخش عمده ای از موضوعات احکام فقهی را به خود اختصاص داده¬اند  که شناخت روشمند آنها در استنباط احکام فقهی نقش بسزایی دارد. آنچه در شناخت موضوعات عرفی حائز اهمیت است رویکرد فقهی در فرایند شناخت آنها  است. بدین معنا که باید جنبه هایی از موضوعات مد نظر متصدیان شناخت کاوش شود  که در استنباط احکام فقهی مؤثراند.

در فرایند موضوع شناسی عمدتا به دو مرحله مفهوم شناسی و مصداق یابی توجه شده است در حالی که بدون طی کردن برخی از مراحل مقدماتی نمی­توان به نتایج پژوهشهای موضوع شناسانه امیدوار بود. ویژگیهای اختصاصی ارکان شناخت موضوعات عرفی فرایند تشخیص موضوعات احکام فقهی را به شش مرحله یعنی: نوع شناسی، موقعیت­شناسی، عنوان شناسی، مفهوم شناسی، ملاک شناسی و مصداق یابی توسعه داده است که بر یکدیگر ترتب دارند و با توجه به اولین مرحله شناخت یعنی تعیین نوع موضوع، لازم است متصدی شناخت موضوع، به گونه شناسی موضوعات از لحاظ های ارتباط آنها با شارع، نسبت آنها با مکلفان، ارتباط آنها با سایر علوم، نوع ماهیت آنها، ثبات و تحول­پذیری آنها ، عوامل تغییر آنها، متصدی تشخیص آنها، آسانی و دشواری  آنها، تاریخ و سابقه آنها و ادبیات و ساختار موضوعات بپردازد.

موضوعات عرفی از نظر وجودشان در کتاب و سنت، در دو دسته منصوص  و غیرمنصوص جای می-گیرند  و موضوعات منصوص از نظر این شارع مقدس چه میزان در آنها تصرف کرده به سه دسته مخترعات شرعی مقیدات شرعی و عرفی صرف تقسیم می شوند. که شناخت هر یک از مراحل و انواع مورد نظر، روش و قواعد مخصوص به خود را می¬طلبد.

در پایان رئیس مرکز موضوع شناسی به زمینه های همکاری های آموزشی و پژوهشی در باره موضوع شناسی احکام اشاره و نسبت به برخی از بسترهای همکاری با جامعه الزهرا اعلام آمادگی کرد.