برای ورود و انجام هر کاری باید انگیزه داشته باشیم. یکی از بحث های مهم اخلاقی داشتن انگیزه های والا استُ هر چه انگیزه والاتر باشد تلاش انسان بیشتر و حرکتش هم وسیع تر است مثل حرکت مجاهدان راه خدا. در طول تاریخ انبیا و اولیا و حضرت امام حسین علیهم السلام انگیزه های بالایی برای ابلاغ دین داشتند تا جایی که حاضر شدند جانشان را بدهند. حضرت سیدالشهدا علیه السلام فرمود: اگر دین خدا جز با ریختن خون من حفظ نمی شود پس ای شمشیرها مرا فراگیرید.

کسی که می خواهد کار کند باید انگیزه داشته باشد حال این انگیزه یا مادی و برای کسب درآمد است، یا انگیزه اجتماعی و دنبال کسب جایگاه و شهرت و موقعیت است. گاهی انگیزه معنوی به معنای عام است مثل کمک به مردم و .... و گاهی انگیزه الهی است. در این قسم هر چه انگیزه بالا می رود و تلاش انسان بیشتر می شود.

نشانه های انسان های بی انگیزه:

1- یکی از نشانه های آدم های بی انگیزه این است که بی خیال و بی توجه هستند، حساسیت چندانی نسبت به کار ندارند. خسته و بی حوصله اند و نشاط کاری و انرژی ندارند.

2- بهره وری آنها پایین است و چون انگیزه ندارند حضور و عدم حضورشان مساوی است. حدود 50 درصد از نیروهای انسانی سازمانها از وقتشان استفاده درست نمی کنند. این نشانه پایین بودن بهره وری است.

3- ارائه خدماتشان به دیگران با کیفیت پایین است. ارجاعات بیهوده و غیرلازم می دهند و از روند کارش مشخص می شود که گویا نمی خواهد خدمتی ارائه دهد. در روایت داریم که وقتی انگیزه بالا باشد جسم قوی تر می شود. مثلا وقتی انسان در خطر باشد با تمام توان فرار می کند تا خود را از خطر برهاند، این به خاطر انگیزه بالایی است که این موقعیت خطرناک در افراد ایجاد می کند.

4- افزایش سهل انگاری ها در افراد بی انگیزه بیشتر است. سهل انگاری این افراد غالبا عمدی است.

5- پخش شایعات: اگر انگیزه بالا باشد افراد فرصت ورود به شایعات را پیدا نمی کنند.

6- افزایش اختلافات: هر چه انگیزه ها بالاتر باشد اختلافات کمتر می شود و برعکس

نشانه های افرادی که انگیزه بالا دارند:

1- افراد با انگیزه تعهد دارند و مسئولیت پذیرند.

2- خلاقیت و نوآوری دارند، کارها، طرح ها و برنامه های جدید دارند. فرد با انگیزه برای تعالی سازمان برای خودش کار می تراشد در حالی که فرد بی انگیزه برای سازمان کار می تراشد.

3- نظم و انظباط دارد. ورود و خروجش به وقت، مرخصی هایش مشخص و کارهایش روی روال و قاعده است.

4- کارها را کامل و متقن و با دقت انجام می دهند.

5- نیروهایی که انگیزه بالا دارند همکاری هایشان زیاد می شود.

بحث انگیزه در سازمان ها از موضوعات مهم و اساسی است. سازمانباید برای افزایش انگیزه نیروهایش حمایت های متعدد مادی، رفاهی، معنوی، عاطفی و علمی از آنها کند.

 

موانع ایجاد انگیزه

1- ساختار سازمانی هرچه منظم تر، منسجم تر، دقیق تر، هماهنگ تر، پویاتر، زنده تر و کوچک تر باشد کارکنان از انگیزه های بالایی در محیط کار برخوردارند. ساختارهای در هم تنیده، بزرگ و ناهماهنگ از موانع ایجاد انگیزه هستند. 

2- قوانین و مقرارات هرچه شفاف، روشن و حساب شده تر باشد انگیزه ها را بیشتر افزایش می دهد در مقابل ابهامات و گره های قانونی، تغییرات متوالی و زود به زود قوانین انگیزه ها را کاهش میدهد.

3- سلسله مراتب تصمیم گیری: هر چه تصمیم گیری ها راحت تر، سهل الوصول تر و ساده تر باشد انگیزه ها بیشتر می شود.

4- عدم پیگیری مصوبات و قوانین: هر بخشی باید همه مصوباتش را یک دوره مرور کند و نسبت به اجرای آن پیگیر باشد. انباشت مصوباتی که به مرحله اجرا نمی رسد انگیزه کارکنان را کاهش می دهد.

5- عدم توجه به خلاقیت ها، نو آوری ها، طرح ها، ایده ها و پیشنهادات افراد یکی از موارد مهمی است که موجب کاهش یا مانع افزایش آن در سازمان می شود. سازمان ها دو گونه اند: برخی سازمان ها یک سری استناد بالا دستی دارند و مدیرانی را بکار می گیرند تا در راستای آن اسناد، برنامه هایی را اجرا کنند. در این سازمانها غالبا کارها تعریف شده و یک روال روزمره ای را طی می کند. ولی شماری از سازمان ها به ویژه نهادهای خصوصی انعطاف بیشتری دارند و از طرح ها و ایده های جدید استفاده می کنند تا درصد موفقیتشان را افزایش دهند. نشاط کاری و انگیزه بالا در سازمان های نوع دوم بیشتر است. سازمانی پویا است که طرح ها و پیشنهادات را بشنود. عدم توجه به طرح های جدید، خلاقیت را می کشد و تکرار، باعث خسته کننده بودن کار می شود.

6- تصمیم گیری های سلیقه ای. در حالی که در سازمانها قانون، مصوبات و آیین نامه ها وجود دارد نباید بر اساس سلیقه شخصی عمل شود. برخی در جلسه با وجود رای گیری و اظهارات متعدد، در نهایت کلمات خود و نظر خودشان را به عنوان مصوبه می نویسند و برخی کارشناسان و متصدیان هم سلیقه ای عمل می کنند و برداشت خوشان را از قوانین و مصوبات پیاده می کنند.

7- رفتارهای خشک و بایدها و نباید های اداری غالبا انگیزه ها را می کشد. سازمانی که انعطاف پذیر نباشد و «من مامورم و معذور» در آن زیاد تکرار شود انگیزه نیروها در آن کم است.

8- عدم استفاده بهینه سازمان از منابع انسانی و عدم حمایت از آنها. مدیر گاهی در جلسات رسمی آنقدر از نیروی خودش اشکال می گیرد و از آنها حمایت نمی کند و همه مشکلات را گردن نیروهایش می اندازد که انسان تعجب می کند. اگر نیرو احساس کند تحت امر کسی است که فقط به فکر منافع خودش هست و فقط می خواهد موقعیت خودش را حفظ کند این باعث می شود انگیزه های نیروها از بین برود.

9- آموزش دادن به نیروها به ویژه در جابجایی های جایگاهی: گاهی اوقات سازمان نیروها را می سوزاند و آنها را نمی سازد. نیرو باید در سازمان رشد کند و مراتب رشد و پیشرفت را طی کند. این پروسه باعث افزایش انگیزه در افراد می شود.

10- مشکلات شخصی، شخصیتی، خانوادگی و فردی در کاهش انگیزه بسیار تاثیر دارد. کسی که هنگام خروج از خانه با همسرش دعوا کرده نه تنها انگیزه کار کردن ندارد بلکه انگیزه زندگی هم ندارد. خیلی از مواقع مشکلات و آسیب های فردی مثل بیماری، استرس، اضطراب و ... باعث می شود افراد انگیزه کافی برای فعالیت در محل کار نداشته باشند.

11- مقایسه کردن موقعیت خود با دیگران در سازمان یا مراکز همسو: این رفتار در خانم ها بیشتر است که نتیجه آن احساس توجه به دیگران و توجه نشدن به اوست. کسانی که احساس می کنند در جایگاهی که باید باشند، نیستند، بی انگیزه می شوند و حتی نسبت به انجام امور اداری هیچ اهتمامی ندارند.

12- ضعف در مسائل اعتقادی، معنوی و اخلاقی: برخی مسائل معنوی، سبک زندگی و اخلاقشان مناسب با مراکز وسازمان های دینی و مذهبی نیست و هر چند ظاهر را حفظ می کنند ولی در بیرون از سازمان طور دیگری زندگی می کنند و نسبت به بسیاری از مسائل مذهبی سست هستند.

13- مشکلات و آسیب های موجود در سازمان و رها شدن کارها: گاهی کارهای سازمان مثل رها شدن در رودخانه است که معلوم نمی شود چه سرانجامی پیدا می کند در حالی که برای این طرح ها و برنامه ها جلسات متعددی تشکیل شده است.

دیدن نیمه خالی لیوان: یکی از ایرادات ما این است که نقاط ضعف را بیشتر می بینیم و نقاط قوت را کمتر یا اصلا نمی بینیم. این مساله در سازمان باعث کم شدن انگیزه ها می شود. سازمان را باید به عنوان یک مجموعه با همه نقاط قوت و ضعفش دید. امام حسین علیه السلام می فرماید: شکر تو بر نعمت گذشته زمینه ساز نعمت آینده است.

ایده آل نگری و نگاه کمال گرایانه به همه مسائل باعث کم شدن انگیزه می شود. سازمان هر چند دنبال رشد و تعالی است ولی در مدت کوتاه نمی توان به همه اهداف مدنظر رسید.

راه حل تقویت انگیزه، تقویت ایمان، باورها، باور به سازمان، امیدواری، افزایش ارتباطات سازمانی، سازمان پذیری، همراهی با سازمان، استفاده از نظر متخصصان،  مشورت کردن و گفتگو کردن درباره مسائل سازمان است و نکته اساسی اینکه انسان همواره خودش را با خودش مقایسه کند و به این سوال پاسخ دهد که من برای سازمان چه کرده ام.