به گزارش روابط عمومی، نشست تخصصی «جنسیت و فقه» در دومین روز پیش رویداد پژوهشی پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها برگزار شد.

در این نشست تخصصی، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین بستان، مدیر گروه پژوهشی فقه زن و خانواده جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها به تبیین رویکردهای نص، قاعده، سیره و عقل در بحث جنسیت و فقه و اصول پرداخت و عنوان کرد: فقه جنسیت، ناظر به مسئله مستحدثه تغییر جنسیت نیست. جنسیت، به‌مثابه یک اصطلاح جدید در علوم اجتماعی به تفاوت‌های اجتماعی و فرهنگی ميان زن و مرد اطلاق می‌شود.

مدیر گروه پژوهشی فقه زن و خانواده جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها بیان داشت: نقطه مقابل جنسیت، اصطلاح جنس قرار دارد و مراد از آن، تفاوت‌هایی است که به‌طور فیزیکی و طبیعی ميان زن و مرد وجود دارد. اما تفاوت‌هایی که علی‌رغم ریشه‌های زیستی، بیشتر بار اجتماعی داشته و در اجتماع بروز پیدا می‌کند، تفاوت جنسیتی می‌نامند.

حجت‌الاسلام والمسلمین بستان توضیح داد: برای مثال؛ تفاوت پوشش زن و مرد ریشه در ذات و طبیعت آنان ندارد، بلکه امری است که دین یا فرهنگ جامعه چنین پوششی را تعیین کرده‌اند؛ یا الگویی برای تقسیم کار که اولویت در برخی شغل‌ها با مردان است، این تفاوت‌های نقش‌های اجتماعی و تفاوت فعالیت‌ها و تفاوت شغلی که انجام می‌دهند، یک تفاوت جنسیتی است.

وی تصریح کرد: هدف فقه جنسیت این است که تفاوت‌هایی را که به لحاظ اجتماعی ميان زن و مرد وجود دارد، بررسی فقهی کند تا صحت و سقم این تفاوت مشخص شده و اعتبار شرعی آن تعیین گردد. هرچند برخی از مباحث، ناظر به جنسیت در ابواب مختلف فقهی آمده و احکام آن بیان شده است، در عین حال جمع کردن این مباحث از ابواب مختلف، ذیل عنوان «فقه جنسیت» داراي فوایدی از جمله انسجام مباحث، افزوده علمي، طرح احکام ثانوي، است.

مدیر گروه پژوهشی فقه زن و خانواده جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها در ادامه گفت: در بحث جنسيت، یکی از روش‌های دسته‌بندی مباحث در علوم اجتماعی، تقسیم‌بندی براساس نهادهای اجتماعی است که از اين دست مي‌توان به نهاد خانواده، نهاد اقتصاد، نهاد آموزش و پرورش، نهاد سياست يا حکومت، نهاد دين و نهاد قانون اشاره کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین بستان اظهار داشت: مباحث مربوط به «فقه جنسیت» بسیار مفصل و بخش قابل‌توجهی از این مباحث مربوط به خانواده است. در موضوع خانواده، يکي از اين مباحث «استقلال دختر باکره رشيده در ازدواج» است که از گذشته تاکنون مطرح بوده و از جهاتي داراي اهميت است.

وی افزود: یکی از مسائل مهم فقه جنسیت، مربوط به «تعدد زوجات» است، اسلام به مرد اجازه داده که با چهار زن می‌تواند ازدواج کند، در حالی که زن مجاز است، تنها با یک مرد ازدواج کند. علت این حکم، منشأ شبهه شده و از مهمترین شبهات فمینیستی است و بسیار بر آن تأکید شده است.

مدیر گروه پژوهشی فقه زن و خانواده جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها اضافه کرد: موضوع دیگر، بحث «حضانت» است، منظور از حضانت؛ نگهداری از فرزند است، در مقابل ولایت (سرپرستی)، که حق تصرف در اموال و ازدواج و غیره است. حضانت، بیشتر مربوط به نگهداری فیزیکی و مراقبت‌های بهداشتی و تغذیه و غیره است.

حجت‌الاسلام والمسلمین بستان در ادامه به موضوع «شبه قاعده» اشاره کرد و گفت: در موارد مختلفی از بحث‌های فقه جنسیت می‌توان به موضوع «شبه قاعده» استناد کرد، از جمله نقش سيره در فهم روايات است، روایاتی که ناظر به زنان است، أعم از بحث‌های فقهی، ارزشی، جایگاه و شخصیت زن که از جمله بحث های چالشی روز بوده و از این زاویه، شبهات بسیاری مطرح می‌شود.

وی به انواع قضاياي منطقي مانند مشورت با زنان، مخالفت با زنان در روایات که مباحث کاملا جنسیتی است، اشاره کرد و بیان داشت: در بحث‌های فقهی فقها گاهی به عمومات استدلال می کنند، مثلاً در جایی که شک و تردید هست به عموم قرآنی رجوع می‌شود و استنباطی از آن صورت می‌گیرد، حال آنکه شاید باید تا حدی به جایگاه قرآن به نحو متفاوتی نگریسته شود.

مدیر گروه پژوهشی فقه زن و خانواده جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها با اشاره به قاعده مماثلت، گفت: یکی از قواعدی که در بحث فقه جنسیت گاهی بدان استناد می‌شود، قاعده مماثلت است که از آیه شریفه «وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لِلرِّجالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ» (بقره/228) گرفته شده و برای زنان است، مثل آنچه بر عهده آنان است، البته با قید معروف یعنی معروف باید رعایت شود.

تصویر خبر